მთავარი / არქიტექტურა / გრაფიკა / სახვითი ხელოვნება / თეატრი / კინო
ლიტერატურა / მუსიკა / სკულპტურა / ფერწერა / ფოტოგრაფია / ქორეოგრაფია

მუსიკა

მუსიკა (ბერძნ. μουσική musike) — ხელოვნების სახე, რომელიც სინამდვილეს ასახავს მუსიკალური მხატვრული ფორმებით და აქტიურად ზემოქმედებს ადამიანის ფსიქიკაზე. მუსიკას შეუძლია კონკრეტულად და დამაჯერებლად გადმოსცეს ადამიანთა ემოციური მდგომარეობა. იგი გამოხატავს გრძნობებთან დაკავშირებულ განზოგადოებულ იდეებს.

მუსიკალური სახეების ხორცშესხმის საშუალებაა განსაზღვრული წესით ორგანიზებული მუსიკალური ბგერები. მუსიკის ძირითადი ელემენტები და გამოხატვის საშუალებებია: რიტმი, მეტრი, ტემპი, დინამიკა, ტემბრი, მელოდია, ჰარმონია, პოლიფონია. მუსიკა ფიქსირდება სანოტო ჩაწერით და ხორციელდება შესრულების პროცესში. შესრულების საშუალებების შესაბამისად მუსიკას ყოფენ: ვოკალურ, ინსტრუმენტულ და ვოკალურ–ინსტრუმენტულ სახეებად.

მუსიკა ხშირად თანმხლებია ხელოვნების სხვა დარგებისა: ქორეოგრაფია, თეატრალური ხელოვნება, კინო.

განასხვავებენ ერთხმიან (მონოდია) და მრავალხმიან (ჰომოფონია, პოლიფონია, ჰეტეროფონია) მუსიკას.

ჰომოფონია (ბერძნ. ὁμόφωνος; homóphōnos, ὁμός, homós, "იგივე" და φωνή, phōnē, "ბგერა") — მრავალხმიანობის ნაირსახეობა, რომელშიც პოლიფონიისაგან განსხვავებით, ერთ-ერთ (უმთავრესად მაღალ) ხმას წამყვანი მნიშვნელობა აქვს, დანარჩენი კი ქვეშემწყობია და თან ახლავს მას. ჰომოფონია ჩამოყალიბდა და გავრცელდა აღორძინების ეპოქაში მუსიკის ახალ ჟანრებში — ოპერაში, ორატორიაში, კანტატაში, სასულიერო მუსიკაში. ჰომოფონიის განვითარების ისტორიაში გამოყოფენ 2 პერიოდს: გენერალ-ბასისა (1600-1750 წლები; ამავე პერიოდში მოღვაწეობდნენ უდიდესი პოლიფონისტები ი. ბახი და გ. ჰენდელი) და ვენის კლასიკური სკოლის და მათი გამგრძელებლების (1750-1900 წლები) მოღვაწეობის პერიოდს. ჰომოფონიის განვითარებას მოჰყვა კლასიკური ჰარმონიის პრინციპების ჩამოყალიბება.

პოლიფონია (ბერძნ. πολύς — მრავალრიცხოვანი და φωνή — ხმა) — ორი ან რამდენიმე დამოუკიდებელი, ფუნქციურად თანასწორუფლებიანი მელოდიის ერთდროული ჟღერადობა. პოლიფონიური მუსიკისთვის დამახასიათებელია ინტელექტუალიზმი, მხატვრულ-სახეობრივი განზოგადება, ობიექტურობა და ერთაფექტიანობა. მისთვის ტიპურია მუსიკალური მასალის უწყვეტი განვითარება, საწყისი ხასიათის ნაკლებინტენსიური გარდაქმნა.

პოლიფონია დაიბადა სავარაუდოდ, შუა საუკუნეების მიწურულს, ევროპულ ვოკალურ მუსიკაში პირველი შემორჩენილი ნიმუშები — ორგანუმები IX საუკუნით თარიღდება. XVIII საუკუნეში პოლიფონია განვითარების ყველაზე მაღალ წერტილს გეორგ ფრიდრიხ ჰენდელის და იოჰან სებასტიან ბახის შემოქმედებაში აღწევს. იქმნება ისეთი მნიშვნელოვანი მუსიკალური ფორმა, როგორიცაა ფუგა.

პოლიფონიური მუსიკისთვის დამახასიათებელ ხერხებს მიმართავენ მეოცე საუკუნის კომპოზიტორებიც.

ჰეტეროფონია — ორი ან რამდენიმე ხმის, თემისგან დამოუკიდებელი განვითარება.

ჰეტეროფონიას ხშირად ვხვდებით ორიენტალისტურ (არაბულ, თურქულ, სპარსულ) მუსიკაში. ჰეტეროფონია დგას ჰომოფონიისა და იმპორივიზაციის შორის, სადაც ერთიდაიგივე მელოდიას სხვადასხვა ინსტრუმენტი სხვადასხვანაირად ავითარებს.

 

ანტიკური და თანამედროვე ცივილიზაციის ხალხებმა საკუთარის მუსიკალური სისტემები განავითარეს. თითოეული კულტურის, ხალხის ხასიათის თავისებურებები ვლინდება მის მუსიკაში. ხალხური შემოქმედების საფუძველზე საზოგადოების განვითარების კანონზომიერებების შესაბამისად ვითარდება პროფესიული მუსიკა, ჩნდება სხვადასხვა სტილები, სკოლები, მიმდინარეობები. მუსიკისათვის დამახასიათებელია მდგრადი ტიპიური სტრუქტურები, რომლებიც გამოხატავენ კონკრეტული ეპოქის მუსიკალური აზროვნების თავისებურებებს.

მუსიკის სტილები და ჟანრები;
1. ბლუზი;
2. ელექტრონული;
3. ვესტერნი;
4. კამერული;
5. კლასიკური;
6. კომიკური ოპერა;
7. მარში;
8. ოპერა;
9. ოპერეტა;
10. პანკი;
11. პასტორალი;
12. პოპი;
13. რაფსოდია;
14. რეგი;
15. რეპი;
16. როკი;
17. მეტალი;
18. საესტრადო;
19. სერენადა;
20. სიმფონიური;
21. სიმფონია;
22. სიმღერა;
23. სიუიტა;
24. სონატა;
25. სოული;
26. ტანგო;
27. კანტრი;
28. ხალხური;
29. შანსონი;
30. ჯაზი;
31. ჰეროიკული ოპერა;
32. ჰიმნი;

ბლუზი — მუსიკის ფორმა და მუსიკალური ჟანრი, წარმოშობილი აფრო-ამერიკულ გაერთიანებებში, კერძოდ - აშშ-ს სამხრეთით, XIX საუკუნის ბოლოს. წარმოიშვა სპირიჩუელებიც, სამუშაო სიმღერების, გალობებისა და სხვა მუსიკალური ფორმებისგან. მოგვიანებით ასევე შერეული იქნა სხვა ჟანრებთან, რომელთა შორის აღსანიშნავია ჯაზი, რითმ ენდ ბლუზი და როკ-ენ-როლი.

ბლუზის სამშობლო ამერიკის შეერთებული შტატებია და მისი პირველი შემსრულებლები აფროამერიკელები იყვნენ. ამიტომ მას ხანდახან შავკანიანების ფოლკ მუსიკასაც უწოდებენ.

სავარაუდოდ მე-20 საუკუნის დასაწყისში ეს მუსიკალური სტილი წარმოიშვა ინგლისური და შოტლანდიური ბალადების, შავკანიანთა შრომის სიმღერების შერწყმით.

ბლუზის ძირითადი მონახაზი როგორც წესი, 12 ტაქტიანია. ტიპიური ინსტრუმენტები, რომლებიც გამოიყენება ბლუზის შესრულებისას: გიტარა, ფორტეპიანო, ჰარმონიკა, ბასი, ჩასაბერებიდან - საყვირი, საქსოფონი, ტრომბონი და დასარტყმელი საკრავები.

მელოდიურად ბლუზის განმასხვავებელი ნიშანია დადაბლებული მესამე, მეხუთე და მეშვიდე საფეხურების გამოყენება, ამას უწოდებენ "blue ნოტებს".

რაც შეეხება ტექსტს, თავდაპირველად მარტო ერთხაზიანი იყო, რომელიც მეორდებოდა სამჯერ, რათა წრე შეკრულიყო (AAA ფორმა ეწოდება). შემდეგ უფრო სტანდარტული გახდა ორი ხაზის გამეორება და მესამე-განსხვავებული, დასკვნის სახით (AAB). ძირითადად ბლუზი ისე იმღერებოდა, რომ ნახევრად რითმული ლაპარაკი ჟღერდა, ნახევრად კი - მელოდია. თავდაპირველად ბლუზის ძირითადი თემა იყო დარდის, უკმაყოფილების გამოხატვა არსებული რეალობის მიმართ.

ბლუზის პირველ შემრსულებლებს შორის არიან რობერტ ჯონსონი, ბრმა უილი ჯონსონი, ჰენრი ტომასი და სხვები.

ელექტრონული მუსიკა საკმაოდ ვრცელი ტერმინია და, როგორც წესი, ელექტრონული საკრავებითა ან ინსტრუმენტებით შექმნილი მუსიკის განსაზღვრებად გამოიყენება. ნებისმიერი ხმა წარმოებული ელექტრონული სიგნალის მიერ შეიძლება კლასიფიცირებულ იქნეს როგორც ელექტრონული და ეს ტერმინიც ზოგჯერ ამ გაგებით იხმარება. თუმცა მუსიკის სხვა ჟანრებიც ბოლო დროს უფრო ხშირად იყენებენ ელექტრონულ გამაძლიერებლებსა და საკრავებს (მაგ. ჯაზი, ხალხური მუსიკა, პოპი) და დებატები იმაზე თუ რა შეიძლება ჩაითვალოს ელექტრონულ მუსიკად დღემდე აქტუალურია.

როგორც კატეგორია კრიტიციზმისა და მარკეტინგისათვის, ტერმინი - ელექტრონული მუსიკა - განსაზღვრავს ძირითადად ისეთი ელქტრონული მოწყობილობებით შექმნილ მუსიკას, როგორებიცაა სინთეზატორი, სემპლერი, კომპიუტერი, და მექანიკური დამრტყმელები. თეორიულად, ამ სახის მუსიკის შექმნაში შეიძლება ნებისმიერი სხვა "ინსტრუმენტიც" მონაწილეობდეს. ელექტრონული მუსიკა შეიძლება ასევე მოისაზრებოდეს, როგორც კომპიუტერული მუსიკა, რადგანაც ის პროგრამის მეშვეობით ხმის ციფრული მანიპულაციის შესაძლებლობას იძლევა, ანალოგური სინთეზატორებისგან განსხვავებით, რომლებიც ელექტრონულ მოწყობილობებს იყენებენ სიგნალების მანიპულაციისთვის.

ყველაზე ადრეული წმინდა ელექტრონული ინსტრუმენტი იყო ტელეჰარმონიუმი ან ტელჰარმონიუმი, შექმნილი თადეუშ კაჰილის მიერ 1897 წელს. ეს ინსტრუმენტი პოპულარული ვერ გახდა უბრალო მოუხერხებლობის გამო - ის 7 ტონას იწონიდა. პირველ პრაქტიკულ ელექტრონულ ინსტრუმენტად ხშირად მოიხილება თერემინი, გამოგონილი პროფესორ ლეონ თერემინის მიერ 1919-1920 წწ. სხვა ადრინდელ ელექტრონულ ინსტრუმენტად მიიჩნევენ ასევე ონდეს-მარტენოტს (ასევე ონდეს მუსიკალე), რომელიც გამოყენებულ იქნა ოლივიე მესიენის მიერ "ტურანგალილა-სიმფონი"-აში და ასევე სხვა, ძირითადად ფრანგი კომპოზიტორების მიერ.

ომისშემდგომი წლები: 1940 და 1950-იანები
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ წლებში ელექტრონული მუსიკით ექპერიმენტირება დაიწყეს პროგრესულმა კომპოზიტორებმა, რომელთაც ეს მიჩნდათ ტრადიციულ ინსტრუმენტთა შესაძლებლობების გაფართოების კარგ საშუალებად. მიჩნეულია, რომ თანამედროვე ელექტრონული კომპოზიციები დაიწყო ე.წ. "კონკრეტული მუსიკის" (ფრ. musique concrète) და მაგნიტურ ფირ ჩამწერების განვითარებასთან ერთად 1948 წელს, რაც შემდეგ სწრაფად განვითარდა ადრეული ანალოგური სინთეზატორების გამოგონებასთან ერთად. კონკრეტული მუსიკის პირველი ნაწარმოები დაწერილ იქნა პიერ შაფერის მიერ, რომელიც მოგვიანებით მუშაობს ისეთ ავანგარდისტ კლასიკურ კომპოზიტორებთან, როგორებიც იყვნენ პიერ ჰენრი, პიერ ბულე და კარლჰაინც შტოკჰაუზენი. შტოკჰაუზენმა მრავალი წელი იმუშავა კიოლნის ელექტრონული მუსიკის სტუდიაში, სადაც იგი კლასიკური ორქესტრის ხმებს ელექტრონულად მიღებულთან აერთიანებდა. პირველი ელექტრონული მუსიკა ჩაწერილი მაგნიტურ ლენტაზე შექმნილი იქნა ამერიკაში ლუის და ბებე ბარონების მიერ 1950 წელს.
კოლუმბია-პრინსტონის ელექტრონული მუსიკის ცენტრი ნიუ იორკში (ამჟამად კომპიუტერული მუსიკის ცენტრი) დაფუძნებულ იქნა 1959 წელს ვლადიმირ უსაჩევსკისა და ოტტო ლენინგის მიერ. ისინი მაგნიტური ლენტის მანიპულაციებზე ადრეული 50-იანი წლებიდან მუშაობდნენ და მათი სტუდია მოწყობილ იქნა ინჟინერ პიტერ მოზის დახმარებით. ხმის ჩამწერმა სტუდიამ RCA (ამერიკის რადიო კორპორაცია) მათ გადასცა RCA Mark II ხმის სინთეზატორი, რომელიც ვაკუუმიან ვენტილაციას იყენებდა და ასევე თან ერთვოდა პირველი ელექტრონული მუსიკალური სექუენსერი. ეს სტუდია გახდა ამერიკის ელექტრონული მუსიკის ცენტრი თითქმის 1980 წლამდე.
მაქს მეთიუ იწყებს კომპიუტერების გამოყენებას მუსიკის შესაქმენლად 1957 წელს ბელ ლაბში (Bell Laboratories). სხვა ამ დარგის კომპოზოტორები იყვნენ ედგარ ვარეზი და სტივ რაიხი.
1960-იანებიდან გვიანდელ 70-იან წლებამდე

ექსპერიმენტული ფორმები:
ელექტროაკუსტიკური მუსიკა
კონკრეტული მუსიკა ფირების მუსიკა ინდუსტრიკული მუსიკა Wonky
პოპულარული სტილები:
ბრეიკბიტი Chiptune დაუნტემპო დრამ-ენდ-ბეისი დაბი ელექტრო ელექტრონიკა ელექტრონიკორი EDM ელექტროპოპი გლიჩი ჰაუსი ჰარდსტაილი IDM სინთპოპი ტექნო
სხვა თემები:
ემბიენტი ბას-მუსიკა დისკო ტერნტეიბლიზმი
ჰიპ-ჰოპი ვიდეო თამაშების მუსიკა
ხ • გ • რ
რადიოფონის სახელოსნოში, ბრიტანეთის მაუწყებლობის კომპანიის (BBC) ხმის სპეციალური ეფექტების განყოფილებაში, რონ გრეინგერი და დელია დერბიშაი ქმნიან ერთ-ერთ უპირველეს ელექტრონულ "ქუდს" სატელევიზიო პროგრამა Doctor Who-სთვის 1963 წელს.
მიუხედავად იმისა, რომ ელექტრონული მუსიკა თავიდან შეიქმნა, როგორც კლასიკური კომპოზოციების მიღების საშუალება, იგი სწრაფად იქნა შემდგომში ათვისებული პოპულარულ კულტურაშიც. 1960-იან წლებში ვენდი კარლოსმა პოპულარიზაცია გაუკეთა სინთეზატორის მუსიკას ორი ღირსშესანიშნავი ალბომით Switched-On Bach და The Well-Tempered Synthesizer, სადაც მან ბაროკოს კლასიკური მუსიკის ნაწილების რეპროდუქცია მოახდინა მუგის სინთეზატორებზე. მუგს იმჟამად ერთდროულად მხოლოდ ერთი ნოტის გამომუშავება შეეძლო, მაშასადამე ისეთი მრავალფენოვანი შენაერთის შექმნა, როგორც ეს კარლოსმა გააკეთა, მოითხოვდა უამრავ საათს სტუდიაში. ადრინდელი მანქანები არასტაბილურობით გამოირჩეოდნენ და ადვილად გამოდიოდნენ მწყობრიდან. მიუხედავად ამისა, ზოგიერთი მუსიკოსი, მაგ. ქეით ემერსონი ემერსონ ლეიქ და პალმერი-დან, ამ საკრავების გზაზე წაღებასაც ახერხებდა.
ტექნოლოგიის განვითარებასთან ერთად, სინთეზატორები გაიაფდა, უფრო მობილური და საიმედო გახდა, რის შედეგადაც ისინი ბევრმა როკ ჯგუფმა აითვისა. ყველაზე ადრეულ ამთვისებელთა შორის იყვნენ The Silver Apples და პინკ ფლოიდი, და თუმცა მათი მუსიკა მთლიანად ელექტრონული არ იყო, დამუშავებული ხმის უმეტესი ნაწილი სინთეზატორზე იყო დამოკიდებული. გერმანიაში ელექტრონულ გახმოვანებას იყენებდნენ ისეთი პოპულარული ჯგუფები, როგორიცაა Tangerine Dream, Can, და სხვა.
ჯაზში აკუსტიკური ინსტრუმენტები და სინთეზატორები შერწყმულ იქნა ღირსშესანიშნავ ჩანაწერთა სერიაში Weather Report-ის მიერ. ჯო ზავინული, ჯგუფის სინთეზატორზე დამკვრელი, შემდგომშიც განაგრძობდა მსგავსი ჯგუფების შექმნას. სახელგანთქმულ ჯაზურ პიანისტს, ჰერბი ჰენკოკს ჯგუფ The Headhunters-ერთან ერთად 1970-იან წლებში თავის ნაწარმოებებში შემოაქვს ელექტრონული ხმების ფართო სპექტრი, რაც მან უფრო ღრმად და მეტი ენთუზიაზმით განავრცო თავის შემდგომ ალბომში The Future Shock, პროდიუსერ ბილ ლასველთან ერთად 1980-იან წლებში. შედეგად, 1983 წელს მოგვევლინა პოპულარული ჰიტი Rockit.
მუსიკოსებმა თენჯერინ დრიმ, ბრაიან ენომ, ვანგელისმა, ჟან მიშელ ჟარმა, რეი ბუთიგიემ, იაპონელმა კომპოზიტორემბა ისაო ტომიტამ და კიტარომ ასევე პოპულარიზაცია გაუწიეს ელექტრონულ მუსიკას. ამასთან კინოინდუსტრიამაც ინტენსიურად დაიწყო ელქტრონული მუსიკის გამოყენება საუნდტრეკებში. მაგალითისთვის გამოდგება ვენდი კარლოსის ნამუშევარი სტენლი კუბრიკის ფილმისთვის "მექანიკური ფორთოხალი", შექმნილი ენტონი ბერჯესის ნოველის მიხედვით.
მას შემდეგ, რაც ელექტრონული ხმოვანება უფრო ხშირი გახდა პოპულარული ჩანაწერებისთვის, სხვა მეცნიერულ-ფანტასტიკური ჟანრის ფილმებმაც დაიწყეს მაყურებელთა ემოციებზე ზეგავლენის მოსახდენად ელექტრონული მუსიკის და ელექტრონულად მიღებული ხმოვანი ეფექტების გამოყენება. მალევე, სხვა პოპ ჯგუფებთან ერთად ელექტრონული ჯგუფების დაქირევებაც დაიწყეს სპეციალურად ფილმებისთვის საუნდტრეკების ჩასაწერად.

დასავლური მუსიკა, ვესტერნი, — ამერიკული ფოლკ-მუსიკის ჟანრი, რომელსაც საფუძველი ჩაუყარეს აშშ-ის ჩრდილო-დასავლეთ შტატებისა და დასავლეთ კანადის დასახლებულმა და მომუშავე ადამიანებმა. ტექსტებშიც ძირითადად კოუბოების ცხოვრებაა აღწერილი. მუსიკის წარმოშობა პირდაპირ კავშირშია ძველ ინგლისურ, შოტლანდიურ და ირლანდიურ ხალხურ ბალადებთან, თუმცა მის განვითარებაზე გარკვეული გავლენა იქონია მექსიკურმა მუსიკამაც. ხშირად, დასავლურ მუსიკას შეცდომით აიგივებენ ქანთრისთან, რაც გამოწვეულია ბილბორდის ჩარტების კლასიფიკაციით. ჟანრის წარმოშობას არანაირი ისტორიული კავშირი არ აქვს იმ მუსიკასთან, რომელიც აშშ-ის სამხრეთ-აღმოსავლეთ შტატებში ჩამოყალიბდა.

Камерная музыка - (от позднелат. camera - комната; итал. musica da camera, франц. musique de chambre, англ. chamber music, нем. Kammermusik) - специфическая разновидность муз. искусства, отличающаяся от музыки театральной, симфонической и концертной. Сочинения К. м., как правило, предназначались для исполнения в небольших помещениях, для домашнего музицирования (отсюда назв.). Этим определялись и используемые в К. м. инстр. составы (от одного исполнителя-солиста до неск. исполнителей, объединяемых в камерном ансамбле), и типические для неё приёмы муз. изложения. Для К. м. характерны тенденция к равноправию голосов, экономия и тончайшая детализация мелодич., интонац., ритмич. и динамич. выразит. средств, искусная и многообразная разработка тематич. материала. К. м. обладает большими возможностями передачи лирич. эмоций и самых тонких градаций душевных состояний человека. Хотя истоки К. м. восходят к эпохе средневековья, термин "К. м." утверждается в 16-17 вв. В этот период под К. м., в отличие от церковной и театральной, подразумевалась светская музыка, предназначенная для исполнения в домашних условиях или при дворах монархов. Придворная музыка и называлась "камерной", а исполнители, работавшие в придв. ансамблях, носили звание камер-музыкантов.
Разграничение музыки на церковную и камерную наметилось в вок. жанрах в сер. 16 в. Самый ранний из известных образцов К. м. - "L'antica musica ridotta alla moderna" Николо Вичентино (1555). В 1635 в Венеции Дж. Арригони опубликовал вокальные "Concerti da camera". В качестве камерных вок. жанров в 17 - нач. 18 вв. развивались кантата (cantata da camera) и дуэт. В 17 в. наименование "К. м." было распространено на инстр. музыку. Первоначально церк. и камерная инстр. музыка не различались по стилю; стилевые различия между ними ясно выступили лишь в 18 в. Так, И. И. Кванц в 1752 писал, что К. м. требует "более оживления и свободы мыслей, чем церковный стиль". Высшей инстр. формой стала циклич. соната (sonata da camera), сформировавшаяся на основе танц. сюиты. Наибольшее распространение получила в 17 в. трио-соната с её разновидностями - церк. и камерной сонатами, несколько меньшее - сольная соната (без сопровождения или с сопровождением basso continuo). Классич. образцы трио-сонат и сольных (с basso continuo) сонат создал А. Корелли. На рубеже 17-18 вв. возник жанр concerto grosso, вначале также подразделявшийся на церк. и камерную разновидности. У Корелли, напр., это деление проводится очень чётко - из 12 созданных им concerti grossi (op. 7) 6 написаны в церковном, а 6 - в камерном стиле. По содержанию они аналогичны его же сонатам da chiesa и da camera. К сер. 18 в. подразделение на церк. и камерный жанры постепенно утрачивает значение, но всё яснее выступает различие К. м. и музыки концертной (оркестровой и хоровой).
В сер. 18 в. в творчестве Й. Гайдна, К. Диттерсдорфа, Л. Боккерини, В. А. Моцарта сформировались классич. виды инстр. ансамбля - соната, трио, квартет и т. д., сложились типич. инстр. составы этих ансамблей, установилась тесная связь между характером изложения каждой партии и возможностями инструмента, для к-рого она предназначена (ранее, как известно, композиторы зачастую допускали исполнение своего сочинения разл. составами инструментов; напр., Г. Ф. Гендель в ряде своих "соло" и сонат указывает несколько возможных инстр. составов). Обладающий богатыми выразит. возможностями, инстр. ансамбль (особенно смычковый квартет) привлекал внимание почти всех композиторов и стал своего рода "камерной ветвью" симф. жанра. Поэтому в ансамбле получили отражение все осн. направления муз. иск-ва 18-20 вв. - от классицизма (Й. Гайдн, Л. Боккерини, В. А. Моцарт, Л. Бетховен) и романтизма (Ф. Шуберт, Ф. Мендельсон, Р. Шуман и др.) до ультрамодернистских абстракционистских течений совр. бурж. "авангарда". Во 2-й пол. 19 в. выдающиеся образцы инстр. К. м. создали И. Брамс, А. Дворжак, Б. Сметана, Э. Григ, С. Франк, в 20 в. - К. Дебюсси, М. Равель, М. Регер, П. Хиндемит, Л. Яначек, Б. Барток, Б. Бриттен и др.
Огромный вклад в К. м. внесли рус. композиторы. В России распространение камерного музицирования началось в 70-х гг. 18 в.; первые инстр. ансамбли написал Д. С. Бортнянский. Дальнейшее развитие К. м. получила у А. А. Алябьева, М. И. Глинки и достигла высочайшего художеств. уровня в творчестве П. И. Чайковского и А. П. Бородина; их камерные сочинения характеризуются ярко выраженным нац. содержанием, психологизмом. Большое внимание уделяли камерному ансамблю А. К. Глазунов и С. В. Рахманинов, а для С. И. Танеева он стал осн. родом творчества. Исключительно богато и многообразно камерное инстр. наследие сов. композиторов; его главные линии - лирико-драматическая (Н. Я. Мясковский), трагедийная (Д. Д. Шостакович), лирико-эпическая (С. С. Прокофьев) и народно-жанровая.
В процессе историч. развития стиль К. м. претерпел значит. изменения, сближаясь то с симфоническим, то с концертным ("симфонизация" смычковых квартетов у Л. Бетховена, И. Брамса, П. И. Чайковского, черты концертности в "Крейцеровой" сонате Л. Бетховена, в скрипичной сонате С. Франка, в ансамблях Э. Грига). В 20 в. наметилась и противоположная тенденция - сближение с К. м. симф. и конц. жанров, особенно при обращении к лирико-психологич. и философским темам, требующим углубления во внутр. мир человека (14-я симфония Д. Д. Шостаковича). Симфонии и концерты для небольшого количества инструментов получили в совр. музыке широкое распространение, став разновидностью камерных жанров (см. Камерный оркестр, Камерная симфония).
С кон. 18 в. и особенно в 19 в. видное место в муз. иск-ве заняла вок. К. м. (в жанрах песни и романса). Исключит. внимание ей уделяли композиторы-романтики, к-рых особенно привлекал лирич. мир чувств человека. Они создали отточенный, разработанный в тончайших деталях жанр вок. миниатюры, а также вок.-песенные циклы, объединённые одной идеей ("Зимний путь" Ф. Шуберта, "Любовь и жизнь женщины" Р. Шумана и др.). Во 2-й пол. 19 в. много внимания вок. К. м. уделял И. Брамс. На рубеже 19-20 вв. появились композиторы, в творчестве к-рых камерные вок. жанры заняли ведущее положение (X. Вольф в Австрии, А. Дюпарк во Франции). Широкое развитие жанры песни и романса получили в России (с 18 в.); исключит. художеств. высот достигли в камерных вок. сочинениях М. И. Глинка, А. С. Даргомыжский, П. И. Чайковский, А. П. Бородин, М. П. Мусоргский, Н. А. Римский-Корсаков, С. В. Рахманинов. Многочисл. романсы и камерные вок. циклы создали сов. композиторы (А. Н. Александров, Ю. В. Кочуров, Ю. А. Шапорин, В. Н. Салманов, Г. В. Свиридов и др.). В течение 20 в. сложился отвечающий природе жанра камерный вок. исполнительский стиль, основанный на декламационности и выявлении тончайших интонационно-смысловых деталей музыки. Выдающейся рус. камерной исполнительницей нач. 20 в. была М. А. Оленина-Д'Альгейм. Крупнейшие совр. заруб. камерные исполнители-вокалисты - Д. Фишер-Дискау, Э. Шварцкопф, Л. Маршалл, в СССР - А. Л. Доливо-Соботницкий, Н. Л. Дорлиак, З. А. Долуханова и др.
Многочисленны и разнообразны камерные инстр. миниатюры 19-20 вв. В их числе фп. "песни без слов" Ф. Мендельсона-Бартольди, пьесы Р. Шумана, вальсы, ноктюрны, прелюдии и этюды Ф. Шопена, камерные фп. сочинения малой формы А. Н. Скрябина, С. В. Рахманинова, "Мимолётности" и "Сарказмы" С. С. Прокофьева, прелюдии Д. Д. Шостаковича, скрипичные пьесы типа "Легенды" Г. Венявского, "Мелодии" и "Скерцо" П. И. Чайковского, виолончельные миниатюры К. Ю. Давыдова, Д. Поппера и т. д.
В 18 в. К. м. предназначалась исключительно для домашнего музицирования в узком кругу знатоков и любителей. В 19 в. начали устраиваться и публичные камерные концерты (самыми ранними были концерты скрипача П. Байо в Париже, состоявшиеся в 1814); к сер. 19 в. они стали неотъемлемой составной частью европ. муз. жизни (камерные вечера Парижской консерватории, концерты РМО в России и т. д.); возникли организации любителей К. м. (Петерб. об-во К. м., осн. в 1872, и др.). Сов. филармонии регулярно устраивают камерные концерты в спец. залах (Малый зал Моск. консерватории, Малый зал им. М. И. Глинки в Ленинграде и др.). С 1960-х гг. концерты К. м. даются и в больших залах. Произв. К. м. всё шире проникают в конц. репертуар исполнителей. Из всех видов ансамблевого инстр. исполнительства наиболее популярным стал смычковый квартет.

კლასიკური მუსიკა — მუსიკის ფორმა, რომელიც ჩამოყალიბდა დასავლურ ლიტურგიულ და საერო მუსიკაზე დაფუძნებით. მისი განვითარების პერიოდი მოიცავს დაახლოებით ცხრა საუკუნეს. XI საუკუნიდან - დღემდე. მუსიკის ამ ტიპის ძირითადი ტრადიციები ჩამოყალიბდა 1550-1900 წლებში.

ტერმინი „კლასიკური მუსიკა“ გამოჩნდა მხოლოდ XIX საუკუნის დასაწყისში, რაც მიზნად ისახავდა იოჰან სებასტიან ბახიდან მოყოლებული ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენის ჩათვლით არსებული ტრადიციების კანონიზებას. ტერმინი პირველად ნახსენებია ოქსფორდის ინგლისურ ლექსიკონში (1836).

Комическая опера — опера комедийного содержания. Также термином «опера комик» (фр. opéra comique) определяют именно французские оперы, имеющие комическую жанровую окраску.

Основные особенности комического оперного жанра: разговорные диалоги, речитативы, ариозность и динамичные ансамбли, близость к колоритному народному тематизму, более детальные, чем на ранних этапах становления жанра, характеристики персонажей.

Термин «комическая опера» (фр. opéra comique) впервые появился в 1715 году как название, принятое двумя балаганными труппами на Сен-Жерменской ярмарке в Париже. В том же году была поставлена пародия Лесажа «Телемак», считающаяся первым образцом жанра. Некоторое время параллельно использовался термин «комедия в водевилях», который исчез к концу 1760-х годов.
Развитие комической оперы

В XVIII — начале XIX века комическая опера по-разному развивалась в Италии, Франции, Англии, Германии и Австрии, Испании или России. Она во многом формировалась в противостоянии опере-сериа как более демократичное и реалистичное искусство. Жанровые проявления комической оперы — опера-буффа, ярмарочный театр, балладная опера, зингшпиль, тонадилья. Оказала значительное влияния на такие музыкальные жанры, как водевиль, мюзикл и оперетта.
Представители

В Италии в жанре оперы-буффа работали Дж. Перголези, Н. Пиччинни, Дж. Паизиелло и Дж. Россини.
Во Франции комические оперы создавали П. А. Монсиньи, А. Гретри, Ф. А. Филидор.

Черты, свойственные комической опере, явственно проявились в творчестве B. А. Моцарта — в его поздних операх («Свадьба Фигаро», «Дон Жуан», «Похищение из сераля»). Одной из самых известных комических опер является «Фальстаф» Джузеппе Верди. Комические оперы создавали также русские и украинские композиторы.

Марш - (франц. marche, букв. - шествие, движение вперёд; англ. march, нем. Marsch, итал. marcia) - муз. жанр, сложившийся в инстр. музыке в связи с задачей синхронизации движения большого числа людей (движение войск в строю, праздничные и церемониальные шествия), один из осн. прикладных жанров. М. отличают чёткий ритм и строгая размеренность темпа, не меняющегося на протяжении всего сочинения. Музыка М. чаще всего имеет бодрый, мужественный, активный характер. Широкое распространение М. получил в армии; он является одним из осн. жанров военной музыки. Помимо организации движения, он призван вселять в воинов бодрость, поднимать их боевой дух. Ещё на относительно раннем этапе своего развития М. вышел за пределы выполнения чисто прикладных задач и стал также жанром сценической (опера и балет), бытовой и концертной музыки. Это привело к увеличению его масштабов, усложнению выразит. средств, обогащению содержания. На протяжении всей дальнейшей его истории прикладные и "художеств." формы М. постоянно взаимодействовали.
М. обычно выдержан в размерах 2/4, 4/4, ў и 6/8(в балете встречаются и трёхдольные М.). Его отличают характерные ритмич. рисунки, ведущие происхождение от барабанной дроби, фанфарных сигналов. Видное место в М. занимают острые пунктирные ритмы, синкопы, контрасты отрывистого и плавного движения (staccato u legato). В мелодике М. широко применяются движение по звукам трезвучий ("фанфарные" интонации), яркие скачки, в особенности квартовые от V к I ступени лада, повторы звуков; часто встречаются подчёркнутые возвращения мелодич. упоров. Короткие и энергичные начальные интонации составляют импульсы для последующего мелодич. движения. Преобладают квадратные построения; в целом структуру отличает чёткость членения.
Для совр. М. прикладного назначения типична репризная сложная трёхчастная форма со вступлением. 1-й раздел М. в большинстве случаев пишется в репризной простой трёхчастной форме. При этом выделяется две темы. 1-я, наиболее активная и энергичная, обычно звучит в относительно высоком и светлом регистре у кларнетов или корнетов и труб. 2-я тема обычно проходит у басовых инструментов в низком регистре ("соло басов"). Затем следует полная или сокращённая реприза 1-й темы. Средняя часть (трио) М. проходит в тональности субдоминанты, или параллельной, или VI низкой ступени и, как правило, имеет более спокойный характер; её отличают широта, плавность мелодии; нередко в ней проступают черты песенности. В трио используются средний регистр, мягкие тембры тенора и баритона при поддержке группы кларнетов в низком регистре. Как и осн. части, ему может предшествовать вступление. Реприза 1-й части часто бывает видоизменённой - для неё характерно введение контрапунктирующего голоса. Все разделы М. обычно повторяются.
Осн. виды совр. воен. М.: строевой, или парадный, церемониальный, М. (исполняется на парадах и в др. случаях торжественного прохождения войск), походный, или скорый, М. (на строевых прогулках и праздничных шествиях), встречный М. (при встрече и сопровождении знамени, прямых начальников, при большинстве воинских ритуалов) и похоронный, или траурный, М. (на похоронах и при возложении венков). Разновидностями строевого М. являются колонный М. (обычно в размере 6/8 с единой во всех голосах ритмич. фигурой, что придаёт его ритмике особую чёткость) и фанфарный М.- наиболее праздничный, включающий сигнально-фанфарные темы и реплики.
Отд. виды М. обладают своими особенностями. Траурный М. исполняется в медленном темпе и характеризуется особым типом мелодики (меньшая роль "фанфарных" мелодич. оборотов, выдвижение на 1-й план плавных, "стонущих" интонаций), фактуры (мерное чередование аккордов в сопровождении); его крайние части пишутся в минорной тональности. В остальных видах М. преобладают мажорные тональности. Исключения составляют разл. рода характеристич. М., призванные запечатлевать особый, напр. экзотич., колорит (таковы многие М. в балетах).
Разновидность М. представляет маршевая песня. Походная солдатская песня сложилась ранее М. и явилась одним из его истоков; в последующее время М. и маршевая песня развивались в постоянном взаимодействии. Маршевый характер имеют мн. революц. песни ("Марсельеза", "Интернационал", "Смело, товарищи, в ногу", "Беснуйтесь, тираны" и др.). Маршевая песня составила важную и количественно богатую ветвь сов. массовой песни ("Марш Будённого" Дм. Я. Покрасса, молодёжные марши И. О. Дунаевского и др.).
Происхождение М. относится к далёкому прошлому. Уже в Др. Греции разл. процессии, согласно сохранившимся изображениям на сосудах, сопровождались музыкой, в такт к-рой двигались их участники. В др.-греч. трагедии хор входил на сцену (парод) и уходил с неё (эксод) в маршевом порядке. В Зап. Европе в 14-15 вв., когда "ходьба в ногу" в армиях нек-рых стран (Швеция, Пруссия) стала обязательной, возникла потребность в муз. организации шествия войск. М. сформировался как жанр воен. музыки в эпоху позднего средневековья на основе походной песни (в т.ч. песен крестоносцев, ландскнехтов и др.), воен. сигналов, некоторых форм танц. музыки, по характеру близких к М. (полонез, интрада и т.п.). Наиболее ранние формы М. возникли из исполнения солдатской песни на к.-л. мелодич. инструменте (напр., поперечной флейте) в сопровождении барабана. Вскоре для исполнения преим. маршевой музыки были созданы и целые военные инстр. капеллы из деревянных и медных инструментов, пополненные в кон. 18 в. ударными инструментами из т.н. "янычарской музыки". Первоначально М. состоял из 2 частей по 8-16 тактов. В сер. 18 в. по образцу нек-рых танц. жанров (особенно менуэта) в него было введено более напевное трио (часто основывалось на мелодиях солдатских песен). По мере развития муз. культуры и орк. средств трёхчастная форма М. становится разнообразнее, богаче в мелодич. и гармонич. отношении, насыщается контрастами между осн. частями и внутри них. Постепенно в разл. родах войск и в связи с разл. назначением вырабатываются определённые типы воен. М.; в их числе кавалерийский М., обычно в размере 6/8, к сер. 20 в. утративший своё значение. С кон. 17 в. в каждом полку большинства гос-в Зап. Европы имелся свой М.; лучшие M. становились армейскими. В M. разл. стран ясно проявляются характерные черты их нац. муз. культур, сказываются общественно-историч. традиции. Так, даже М. одного и того же типа (напр., скорый М.) в разных странах различаются уже по темпу.
Большое влияние на развитие маршевой музыки оказывали общественно-историч. условия эпохи. Значение М. неизменно возрастало в воен. годы, во время революций, - в такие периоды он становился одним из ведущих жанров муз. иск-ва. Так, высокого расцвета маршевая музыка достигла во время Великой франц. революции, когда возник новый тип М., насыщенного революц. героикой.
Немаловажное значение имело и обращение к жанру М. крупных композиторов. Важный вклад в развитие М. внёс Ж. Б. Люлли, обогативший традиции маршевой музыки элементами, почерпнутыми из оперного и балетного иск-ва. Люлли приписывают введение в М. заимствованных от интрады пунктирных ритмов, увеличивших его активность, динамичность. В период Великой франц. революции М. создавали такие видные композиторы, как Ф. Ж. Госсек, А. Э. М. Гретри, Э. Н. Мегюль и др. Несколько воен. М., преим. в годы освободит. войн нем. и австр. народа с захватническими войсками Наполеона, создал Л. Бетховен. Из них "Вечерняя заря для богемского ополчения" (позднее под назв. "Йоркский марш") стала М. прусской армии. Неск. М. написали И. Штраус-отец и И. Штраус-сын. Ряд воен. М. создан Р. Штраусом.
В кон. 19 - нач. 20 вв. большую популярность на Западе завоевали марши Дж. Сузы (США), Ф. Тейке (Германия). В 50-70-х гг. 20 в. важный вклад в развитие маршевой музыки внесли композиторы социалистич. стран - Я. Фадргонс (ЧССР), А. Карастоя-нов (НРБ), А. Вишневский (ПНР), З. Тамашши (ВНР) и др.
Особую разновидность составляют всевозможные М. "на случай", предназначенные для исполнения на разл. торжествах. Нередко они пишутся не для военных, а для симф. оркестров. В числе их зап.-европ. авторов - Дж. Мейербер (М. к шиллеровским торжествам, М. к открытию Лондонской выставки и др.), Р. Вагнер ("Торжественный марш" для Филадельфии и др.), Р. Штраус ("Торжественный марш").
Большое влияние на развитие М. оказывало начавшееся издавна претворение этого жанра в музыке, не имеющей прикладного назначения. М. встречаются в сб-ках клавирных пьес Г. Пёрселла, Ф. Куперена. "Клавирная книжечка для Анны Магдалены Бах" И. С. Баха содержит 3 марша. Люлли ввёл М. в оперу и балет; М. представлен в операх Г. Ф. Генделя, К. В. Глюка, В. А. Моцарта, в инстр. сюитах разл. композиторов, в дивертисментах, кассациях, серенадах Й. и М. Гайдна, Л. и В. А. Моцарта. Поднятые до высокохудожеств. уровня и нередко развитые до больших симф. полотен М. имеются у Л. Бетховена (Marcia funebre в фп. сонате ор. 26 с подзаголовком "sulla morte d'un Eroe" - "на смерть героя", медленная часть 3-й симфонии, М. в "Фиделио", в музыке к "Эгмонту", к "Афинским развалинам"); маршевые ритмы, целые маршевые эпизоды встречаются во многих его произв. (5-я, 7-я, 9-я симфонии, "Торжественная месса" и др.). Ряд М. для фп. в 4 руки принадлежит Ф. Шуберту; в своеобразном преломлении маршевое начало представлено во многих его сочинениях. М. часто используется в операх 19 в. (Л. Керубини, Л. Бетховен, Г. Спонтини, Дж. Мейербер, Ш. Гуно, Ж. Бизе, Р. Вагнер, Дж. Верди, Дж. Пуччини и др.), в музыке к драм. произведениям (Ф. Мендельсон, Э. Григ и др.), маршевые ритмы проникают даже в камерную вокальную музыку (песни для голоса с сопровождением фп.: "Два гренадера" и др. Р. Шумана, "Барабан" и др. X. Вольфа, "Юный барабанщик" Г. Малера). Яркие образцы траурного M. содержат произв. P. Шопена (соната b-moll для фп.), Г. Малера (2-я, 5-я, 7-я симфонии). М. получил претворение и в оперетте, где трактуется гл. обр. в пародийном плане (И. Штраус-сын, К. Целлер, Ф. Легар и др.). Определённое место М. занял и в музыке для кино.
Нек-рые М. из опер перешли в прикладную музыку. Так, марш из оперы "Сципион" Г. Ф. Генделя (1726) стал парадным М. брит. гвардии гренадеров. Нередко М. создавались как свободная обр. мелодий из популярных опер (в т.ч. из "Белой дамы" Ф. А. Буальдьё, "Гугенотов" Дж. Мейербера и др.). Наиболее яркие М. безвестных авторов неоднократно обрабатывались выдающимися композиторами. В их числе знаменитый венг. "Ракоци-марш" неизвестного композитора, обработанный Г. Берлиозом (включён в драм. легенду "Осуждение Фауста"), Ф. Листом (14-я венг. рапсодия для фп.), Ф. Эркелем.
В России М. вошёл в репертуар воен. оркестров в нач. 18 в. Вскоре и в рус. армии почти каждому полку был присвоен свой М., являвшийся его своеобразной муз. эмблемой. При встрече полков каждый из них должен был исполнять М. встречаемого полка. Мн. полковые и строевые М. вошли в историю под назв. своих частей, напр. "Марш Преображенского полка", "Марш Семёновского полка", "Марш Измайловского полка" и др. Ряд М. связан с определёнными событиями воен. истории. Таковы "Старинный егерский марш, игранный в сражении под Лейпцигом в 1813 году", "Парижский марш 1814 года", под звуки к-рого рус. войска вошли в Париж, М. "Бой под Ляояном", отражающий один из боевых эпизодов рус.-япон. войны 1904-05, и др. Рус. воен. М. в лучших его образцах отличается ясностью и стройностью композиции, простотой и доступностью муз. языка, нац. характерностью. Среди авторов рус. воен. М. - Д. С. Бортнянский, Н. А. Титов, П. И. Чайковский (псевд. П. Синопов), а также воен. капельмейстеры А. Дерфельт, О. Закржевский, М. Оглоблин и др.
Развивая лучшие традиции дореволюц. М., сов. композиторы внесли большой вклад в развитие маршевой музыки, явившейся мощным средством патриотич. воспитания воинов и трудящихся СССР. В М. проникают интонации революц., нар. и массовых песен, что приводит к обновлению их мелодики. Обогащаются фактура и гармонич. язык М., в т.ч. благодаря применению переменных ладов и плагальности, подчёркивающей нац. характер музыки. Свободнее используются полифонич. приёмы, подголосочность. Более разнообразной и индивидуальной становится инструментовка; шире применяется сопоставление разл. групп дух. оркестра - деревянной, характерной медной, осн. группы медных инструментов и ударной. Большинство М., созданных в сов. время, связано с историко-революц., героич. и военно- патриотич. темами.
В числе авторов сов. воен. М. - С. А. Чернецкий ("Ленинский призыв", "ГТО", "Парад", "Марш танкистов", "Салют Москвы" и др. - всего ок. 70 произв.), Н. П. Иванов-Радкевич ("Капитан Гастелло", "Народные мстители", "Родная Москва", "Победный" - Гос. пр., 1943; всего ок. 30 произв.), В. С. Рунов ("В защиту Родины", "Столичный", "Ленинград", "Строевой"), Ю. А. Хайт ("Всё выше", "Советский герой", "Красные моряки", "Привет победителям"), А. И. Хачатурян ("Героям Великой Отечественной войны", "Зангезурский") и др. Популярность завоевали также марши В. М. Блажевича, Д. Ф. Салиман-Владимирова, Н. П. Ракова, З. Ю. Бинкина, Б. Т. Кожевникова, В. И. Мурадели, Н. К. Чемберджи, З. П. Фельдмана, Г. С. Марутяна, Б. А. Диева и др.
Наряду с М. прикладного назначения ещё в дореволюц. России было создано немало ярких образцов концертного М. для симф. оркестра, в т.ч. "Славянский марш" Чайковского, "Торжественный марш" и "Марш на русскую тему" А. К. Глазунова, "Памяти А. В. Суворова" А. С. Аренского. Сов. композиторы, опираясь на опыт рус. и заруб. музыки, написали ряд значит. сочинений этого рода (напр., посвященный К. Е. Ворошилову "Юбилейный марш" М. М. Ипполитова-Иванова, "Симфонический марш" С. С. Прокофьева). Совершенствование сов. дух. оркестров, рост их технич. и выразит. возможностей позволили создавать для дух. состава и конц. М. (соч. М. М. Ипполитова-Иванова, Р. М. Глиэра, С. Н. Василенко, Прокофьева, Д. Д. Шостаковича, Иванова-Радкевича, Чернецкого и др.). М. широко представлен в рус. симф. музыке (5-я и 6-я симфонии Чайковского, 5-я симфония Шостаковича), в операх ("Иван Сусанин" и "Руслан и Людмила" Глинки, "Снегурочка", "Млада", "Сказка о царе Салтане" и "Золотой петушок" Римского-Корсакова, "Орлеанская дева" Чайковского, "Рогнеда" Серова, "Нерон" А. Г. Рубинштейна, "Любовь к трем апельсинам" Прокофьева), в балете ("Щелкунчик" Чайковского, "Медный всадник" Глиэра), в музыке к драм. пьесам (музыка Глинки к трагедии "Князь Холмский" Кукольника, музыка Шостаковича к трагедии "Гамлет" Шекспира).

ოპერა (იტალ. opera) — თეატრალური წარმოდგენის მხატვრულ-დრამატული ფორმა, რომელშიც მოქმედება ძირითადად მუსიკით (სიმღერითა და აკომპანემენტით) სრულდება. ოპერა ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს თხზულებას. ოპერა სინთეზური ჟანრია და აერთიანებს მუსიკის, დრამატურგიას, მხატვრობისა და ქორეოგრაფიის ელემენტებს. ოპერის საორკესტრო შესავალს ჰქვია უვერტიურობა, ოპერის ტექსტს ლიბრეტო, ხოლო ოპერის მოქმედებებს ჰქვია აქტები. ოპერაში გვხვდება მელოდიას მოკლებული სიტყვიერი ტექსტი, რომელსაც ეწოდება რეჩიტატივი. ოპერაში მომღერალი თავის გრძნობებს გადმოგვცემს არიით. ორი მომღერლის მღერას ჰქვია დუეტი.
ოპერის დაბადება

ოპერა პირველად რენესანსის დროინდელ იტალიაში გამოჩნდა, როგორც გართობის ელემენტი. მან ხალხში სწრაფად მოიპოვა პოპულარობა და ევროპის სხვა ქვეყნებიც დაიპყრო.

რენესასნსის პერიოდში ადამიანებს მოსწონდათ ყველაფერი, რასაც კი საერთოდ ჰქონდა ანტიკურ საბერძნეთთან და რომთან. ასე რომ, როდესაც ფლორენციაში სწავლულთა, პოეტთა და მუსიკოსთა ჯგუფები მათი დროის დრამის შექმნის გზებს ეძებდნენ, აზრად მოუვიდათ ძველი ბერძნებისათვის მიებაძათ, რომლებიც, როგორც მათ სჯეროდათ, კი არ ლაპარაკობდნენ, არამედ მღეროდნენ. 1597 წელს ასე შეიქმნა საოპერი ჟანრის პირველი ნიმუში "დაფნე" ჯაკოპო პერის მუსიკაზე. “დაფნეს” მალევე მოჰყვა პერის მეორე ოპერა “ევრიდიკე”, რომელიც 1660 წელს დაიდგა. ეს მუსიკალური დრამები (სწორედ ასე ერქვა მაშინ ამ ჟანრს, ტერმინი “ოპერა” მხოლოდ XVIII საუკუნეში შემოდის) თავისი ექსპერიმენტული ხასიათის გამო მხოლოდ ხელოვანთა და არისტოკრატთა ვიწრო წრეში საჩვენებლად იყო განკუთვნილი. მართალია, ეს ქმნილებები ჯერ კიდევ შორს იყო იმისგან, რასაც კლასიკური გაგებით საოპერო ნაწარმოები ჰქვია, თუმცა სწორედ აქ მოხდა პირველად თეატრის ისტორიაში ის, რამაც საფუძველი ჩაუყარა ოპერის განვითარებას: სპექტაკლი მთლიანად მუსიკალური თანხლებით სრულდებოდა.

იქიდან გამომდინარე, რომ ოპერა ანტიკური ტრაგედიის მიბაძვა იყო, პირველი ოპერების უმრავლესობა ანტიკური მითების სიუჟეტებზეა შექმნილი. თუმცა, გარკვეული პერიოდის შემდეგ ოპერა ცდება ანტიკური ტრაგედიის ჩარჩოებს და დამოუკიდებელ ცხოვრებას იწყებს. მისი ლიბრეტოებიც აღორძინების ეპოქისთვის დამახასიათებელ მოარულ სიუჟეტებზე იქმნება და საოპერო ნაწარმოებებსაც უკვე ოპერისთვის სპეციალურად აგებულ შენობებში დგამენ. ანტიკური თემატიკისკენ შემობრუნება XVIII საუკუნის პირველი ნახევრიდან იწყება ჰენდელისა და გლუკის ნაწარმოებებით. ახალი ოპერის დაბადება სწორედ გლუკის “ორფეოსსა და ევრიდიკეს” უკავშირდება.

სწორედ გლუკის რეფლექსიაა მოცარტის, როსინის, ვერდის, ვაგნერისა და რიხარდ შტრაუსის შემოქმედება.

ოპერეტა (იტალ. operetta, ფრანგ. opérette, გერმ. operette) — მსუბუქი ოპერის ჟანრი.

დასახელება იტალიურია და სიტყვა-სიტყვით თარგმნისას ნიშნავს პატარა ოპერას, ხოლო შინაარსით - გასართობი ხასიათის მსუბუქი ოპერა, სადაც სიმღერასთან ერთად სალაპარაკო ელემენტს მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს. სწორედ ამ ნიშნით განსხვავდება ოპერეტა ჩვეულებრივი ოპერის ჟანრისგან.

ოპერეტის შინაარსი, ანუ ლიბრეტო ძირითადად აღებულია ანეკდოტური და სამხიარულო სიუჯეტებიდან. იუმორის, სატირის მეშვეობით აქ სააშკარაოზეა გამოტანილი ადამიანთა უარყოფითი თვისებები, სასაცილო თავგადასავალი და სხვა. შინაარსის შესაბამისად, მუსიკაც მსუბუქია, მხიარული, ნათელი ფერებითაა აღსავსე. ამგვარი მუსიკა მსმენელის მიერ ადვილად აღიქმება.

ოპერის ჟანრი წარმოიშვა XIX საუკუნეში. თავის დროზე იგი საზოგადოების დიდმა ნაწილმა არასერიოზული მუსიკის ჟანრს მიაკუთვნა. მიუხედავად ამისა, ოპერეტამ მტკიცედ მოიკიდა ფეხი სცენაზე. ოპერეტის ყველაზე თვალსაჩინო კომპოზიტორია ჟაკ ოფენბახი. მან 100-ზე მეტი ოპერეტა დაწერა.

ქართული ოპერეტის ნიმუშები მრავლად მოგვეპოვება. სპექტაკლები ამჟამად იდგმება ვ.აბაშიძის სახ. მუსიკალური კომპედიის თეატრის სცენაზე. ქართული ოპეერეტის ავროტები არიან: რევაზ ლაღიძე, გიორგი ცაბაძე, სულხან ცინცაძე, ვაჟა აზარაშვილი, შოთა მილორავა და სხვანი. ოპერეტის ჟანრმა კინოხელოვნებაშიც გადაინაცვლა, ასე წარმოიშვა "მიუზიკლი". ქართული კინომიუზიკლის არაჩვეულებრივი ნიმუშებია "ვერის უბნის მელოდიები", "აურზაური სალხინეთში"

Панк, па́нки (англ. punk) — молодёжная субкультура, возникшая в середине 70-х годов в Великобритании, США, Канаде и Австралии, характерными особенностями которой являются любовь к музыке панк-рок, критическое отношение к обществу и политике. С панк-роком тесно связано имя известного американского художника Энди Уорхола и продюссированной им группой Velvet Underground. Их солист Лу Рид считается отцом-основателем альтернативного рока, течения, которое тесно связано с панк-роком.

Популярная американская группа Damned и Sex Pistols.

Этимология

Слово punk в английском языке многозначно, но до появления панк-рока в большинстве случаев использовалось как ругательство. Среди значений, в зависимости от контекста, могло быть просто «подонок» или «негодяй», во всех остальных случаях как эмоциональное нецензурное выражение.

Первое упоминание слова «punk» в связи с рок-музыкой относится к 1970 году, когда в газете Chicago Tribune в рецензии на альбом группы The Fugs их музыка была охарактеризована, как «панковский рок, сантименты деревенщины». Лестер Бэнгс, изобретатель термина «хэви-метал», использовал слово в статьях об Игги Попе. Но впервые как термин, а не эпитет, начали употреблять сочетание «панк-рок» критики Дэйв Марш и Ленни Кей в 1970-е.

В 1976 году появился фэнзин «Punk magazine», созданный Легсом МакНилом. Журнал был посвящён панк-року и родственным жанрам, уже чётко объединяя их как направление.

Истоки и влияния

«Панк берёт своё начало с середины 60-х годов XX столетия, когда под влиянием Beatles и Rolling Stones стали появляться много молодёжных команд, исполняющих рок-н-ролл» — говорится в статье «Потерянное поколение» на сайте журнала Volkey.

Относительно сырой и грубый звук, основанный всего лишь на нескольких аккордах, можно обнаружить в таких классических вещах того времени, как «You Really Got Me» группы The Kinks. К концу 1960-х вызывающе примитивное звучание, в соединении с вульгарной манерой поведения на сцене, стала культивировать американская команда The Stooges. Её лидер, Игги Поп, отвергал музыкальные утончённости, ценил в рок-н-ролле необузданный драйв, выступал на концертах вымазанным в собственной крови и заканчивал бесчинства на сцене «нырянием» в толпу зрителей.

Связующим звеном между движением панков и предыдущим поколением битников выступила «крёстная мать панк-движения», Патти Смит.

Российский панк, по мнению музыкального обозревателя газеты "КоммерсантЪ" Бориса Барабанова, вырос на песнях Петра Мамонова.

Идеология

Панки придерживаются различных политических взглядов, но в большинстве своём они являются приверженцами социально направленных идеологий и прогрессивизма. Распространенными воззрениями являются стремление к личной свободе и независимости (индивидуализм), нонконформизм, принципы «не продаваться», «полагаться на самого себя» (нигилизм, анархизм, социализм, антиавторитаризм, антимилитаризм, антикапитализм, антирасизм, антисексизм, антинационализм, антигомофобию, энвайронментализм, вегетарианство, веганство, и борьбу за права животных. Некоторые индивидуумы, имеющие отношение к субкультуре, придерживаются консервативных взглядов, неонацизма, либо аполитичны.

Внешний вид панков

Панки отличаются пёстрым эпатажным имиджем.

Многие панки красят волосы в яркие неестественные цвета, начёсывают и фиксируют их лаком, гелем или пивом, чтобы они стояли торчком. В 80-х у панков стала модной причёска «ирокез». Носят закатанные джинсы, некоторые предварительно вымачивают джинсы в растворе отбеливателя, чтобы те пошли рыжими разводами. Носят тяжёлые ботинки, а также кеды. Манеру носить кеды начали группа Ramones, а саму эту манеру они переняли у мексиканской шпаны (также именуемой как «латиносы»).
Куртка-косуха — была перенята, как рок-н-ролльный атрибут из 50-х, когда мотоцикл и рок-н-ролл были неотделимыми компонентами. Панки первой волны стремились вернуть рок-музыке ту же нарочитую задиристость и драйв, которые со временем отняла массовая коммерциализация музыки.
В одежде преобладает стиль «DEAD» то есть «мёртвый стиль». Панки наносят черепа и знаки на одежду и аксессуары. Носят напульсники и ошейники из кожи с шипами, заклёпками и цепями. Многие панки делают татуировки.
Также носят рваные протёртые джинсы (которые они сами специально режут). Цепи от собачьих поводков прицепляют к джинсам.
Явным признаком панка является клетчатая рубашка одетая под косуху.

Родственные субкультуры

Скинхеды — молодёжная субкультура шестидесятых годов, получившая «второе рождение» во времена панка. Музыка традиционных скинхедов — Oi!, Ska, Rocksteady, Skinhead Reggae.
Моды — предшественники и современники панков. Оказали влияние на панк-рок. Музыка модов — Ска, Соул.
Rude boys — ямайская молодёжь, предшественники и современники панков и традиционных скинхедов. Оказали влияние на внешний вид и музыкальные пристрастия тех и других. Музыка рудбойз — Ска и Рокстеди.
Straight edge'ры — субкультура, порождённая ранней американской панк/хардкор-сценой начала 80-х, характернейшей особенностью которой является отказ от наркотиков, алкоголя и табака, а также от беспорядочных половых связей.

Субкультуры в рамках панк

Субкультуры панка состоят из различных подгрупп, которые отличаются друг от друга различными подходами, музыкой и стилями одежды. Некоторые из этих групп являются антагонистическими по отношению друг к другу, и есть широкое несогласие с более крупными субкультурами.

 

პასტორალი — ზედსართავი სახელი, რომელიც აღნიშნავს ლიტერატურის, მხატვრობის, მუსიკისა და თეატრის ჟანრებს. იგი გადმოსცემს სოფლის მშვიდ ცხოვრებას. პასტორალი შეიძლება ეწოდებოდეს:

პასტორალური მუსიკას, რომელსაც მიეკუთვნება როგორც დიდი, ასევე მცირე მუსიკალური ნაწარმოებები, რომლებიც ასახავენ ბუნებას ან სოფლის ცხოვრებას. მუსიკალური პასტორალისათის დამახასიათებელია 6/8 და 12/8 თვლა და მშვიდი მელოდიები. პასტორალური კომპოზიციების ნიმუშები ჟღერს ანტონიო ვივალდის, იოჰან სებასტიან ბახისა და სხვა კომპოზიტორების შემოქმედებაში. ასევე ცნობილია ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენის „პასტორალური სიმფონია“.
ოპერას, პანტომიმას ან ბალეტს, რომელშიც გადმოცემულია სოფლის ცხოვრების იდეალიზირებული ფრაგმენტები. ასეთი ნაწარმოებები გვხვდება ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტის შემოქმედებაში.

პოპ-მუსიკა, რომელსაც ხშირად უბრალოდ პოპს უწოდებენ, არის თანამედროვე მუსიკა და პოპულარული მუსიკის (კლასიკური ან სერიოზული მუსიკისა და ხალხური მუსიკისგან განსხვავებით) ერთგვარი ტიპია. ეს ტერმინი კონკრეტულად ერთ ჟანრს ან ჟღერადობას არ გულისხმობს და მას სხვადასხვაგვარი მნიშვნელობა აქვს, დროისა და ადგილის მიხედვით. პოპულარული მუსიკის ფარგლებში, ტერმინს "პოპ-მუსიკა" ხშირად განასხვავებენ სხვა ქვეჟანრებისგან ისეთი სტილისტური თავისებურებების მიხედვით, როგორიცაა საცეკვაო რიტმი ან ბითი, უბრალო მელოდიები და განმეორებადი სტრუქტურა. პოპ სიმღერის ტექსტი ხშირად ემოციურია და როგორც წესი, უკავშირდება სიყვარულის, გრძნობების ან ცეკვის თემებს.

Рапсо́дия (греч. ῥαψῳδία — эпическая песнь) в музыке XIX — первой половины XX веков — инструментальное или вокальное произведение, написанное в свободном, «импровизационном» стиле. Для рапсодии характерно чередование разнохарактерных эпизодов на народно-песенном материале. Оно словно воссоздаёт исполнение древнегреческого певца-рапсода.

В XIX веке возрождается под влиянием эстетики романтизма с присущим ей интересом к фольклору. Поначалу рапсодия предназначалась чаще всего для фортепиано и напоминала фантазию на народные темы (19 венгерских Рапсодий Ференца Листа). Позднее рапсодия приблизилась к поэмам (Иоганнес Брамс), сольным концертам для фортепиано с оркестром («Украинская рапсодия» Сергея Ляпунова, «Рапсодия на тему Паганини» Сергея Рахманинова, «Рапсодия в стиле блюз» (англ. Rhapsody in Blue, 1924) Джорджа Гершвина), к кантатам.

რეგი, რეგეი — იამაიკური მუსიკალური ჟანრი.

1960-იან წლებში ამერიკული მუსიკალური მიმდინარეობების სოულის, კანტრის, R&B-ის და ჯაზის ზეგავლენით, რომელსაც იამაიკაში რადიოს საშუალები იჭერდნენ, მენტოს(Mento), სკას (Ska) და როკსტედის(Rocksteady)-გან წარმოიშვა რეგი, რომელიც როგორც ერთ–ერთ მნიშვნელოვან მუსიკალურ მიმდევრობად განვითარდა. სახელ რეგი („Reggae“) წარმოშობა უცნობია. პირველად სიტყვა რეგი იქნა „Do the Reggay“ -ში (1968) Toots and the Maytals მიერ მოხსენიებული, მაგრამ პირველ რეგე სიმღერად კი ითვლება Lee 'Scratch' Perry-ის „People funny boy“ (1968). 1968 წელს Desmond Dekke მიერ შესრულებული „The Israelites“ სიმღერა იქცა რეგის პირველ ჰიტად, რომელმაც პირველი ადგილი დაიკავა ბრიტანულ და გერმანულ ჩარტში.

რეგის რასტაფართან, რელიგიური მიმდევრობა, რომელიც მაშინ უკვე არსებობდა, მაგრამ საკმაოდ უცნობი იყო, დაკავშირება მოხდა იამაიკელი მუსიკოსის და ეროვნული გმირის ბობ მარლის მიერ.

1970-იან წლებიან რეგის ხშირად „რუტს რეგის“ უწოდებენ, რომელიც სავარაუდოდ, სკის და როკსტედის, ან პირველადი პოპ-რეგისაგან, რომელიც ძირითადად დიდი ბრიტანეთში გავრცელებული იყო, წარმოიშვა.

დღესდღეობით არსებობს რეგის ბევრი მიმდინარეობები, მათ შორის გამოსაყოფია დაბი.

თანამედრო რეგი მიმდევრობა, როგორიცაა რაგა, ხშირად მოიხსენიება როგორც დანსჰოლი, რაც ხშირ შემთხვევასი გაუგებრობას იწვწვს, რადგან დანსჰოლი არ ჭარმოადგენ გარკვეულ მუსიკალურ მიმდევრობას, არამედ რამდენიმეს ერთდროულად, რომელსაც დღეისათვის იამაიკურ საცეკვაო დარბაზებში („Dancehalls“) უკრავენ.

იამაიკაში მღერიან ძირითადად პათოსის(Patois) ენაზე.

ტექსტები ეხება უმთავრესად სოციალურ პრობლემებს, ასევე ხშირად გვხვდება სიყვარულის, მშვიდობის და ერთიანობის შესახებ(love, peace & unity), საკმაოდ პოპულარულია თემა „მარიხუანა“.

დანსჰოლის ტექსტები, სხვა რეგი მიმდევრობებისგან განსხვავებით, ძალიან წაგაავს ჰიპ-ჰოპისას.

ტიპირუ ანუ კლასიკური რეგი ბენდის მუსიკალურ აღჭურვილობას წარმოადგენს კეიბორდი, ელექტრო გიტარა, ელექტრო ბასგიტარა და დასარტყმელი საკრავი, ასევე გვხვდება სხვადასხვა ჩასაბერი ინსტრუმენტები.

თანამდერო რეგიში (როგორებიცა რაგა, დანსჰოლი, რეგატონი) გამოიყენებენ ასევე ელექტრო-კომპიუტერულ მუსიკას და Samplern.

რეგის სხვადასხვა მუსიკალური მიმართულებები

ადეული რეგი (Early Reggae)
რუტს რეგი (Roots-Reggae)
ბრიტანული რეგი (Skinhead Reggae)
დაბი (Dub)
დანსჰოლი იგივე რაგა (DanceHall,Ragga)
რეგატონი (Reggaeton)
სკა

ცნობილი მუსიკოსები

მარლი, ბობ (Bob Marley)
მატისიაუ
UB40
სიიდ
ჯენტლმენი
იან დილეი

ქართული და პოსტ-საბჭოური შემსრულებლები
ქართველი შემსრულებლები

33ა
ცეცე
რეგიონი

რუსი შემსრულებლები

5nizza, Jah Division, Ольга Арефьева,Ковчег, Борис Гребенщиков, Республика Jah, Каникулы Банифация, СОК, Рома В.П.Р. & Фестиваль всего на свете, Есtectвенныi zaгар

Рэп (англ. rap, rapping) — ритмичный речитатив, обычно читающийся под бит. Исполнитель рэпа называется рэ́пером (не путать с репе́ром), или более общим термином «эм-си» (англ. M.C., «Master of Ceremonies», но возможны и другие толкования).

Рэп — один из основных элементов стиля хип-хоп-музыки; поэтому, в особенности, в бытовом разговоре он часто используется как синоним понятия «хип-хоп». Однако рэп как речитатив используется не только в хип-хоп-музыке, но и в других жанрах. Многие исполнители драм-н-бэйс используют рэп. Достаточно часто, — особенно в связи с высокой популярностью, — рэп используется в поп-музыке, образуя поп-рэп. В рок-музыке он встречается в таких жанрах как: рэпкор, ню-метал, альтернативный рок, альтернативный рэп и некоторые другие, например, новые направления хардкор-музыки. Поп-музыканты и исполнители современного R-n-B также нередко используют рэп в своих композициях.

Слово «рэп»

Слово «рэп» произошло от английского «rap» — стук, удар (намёк на ритмичность рэпа). «To rap» также означает «говорить», «разговаривать».

Позднее возникли ошибочные теории-бэкронимы, по которым слово рэп — якобы аббревиатура. Назывались расшифровки типа «Rhythm and Poetry» (Ритм и поэзия), «Rhythmic African Poetry» (Ритмическая африканская поэзия), или «Radical American Poetry» (Радикальная американская поэзия) и т. п. Однако «rap» в английском не пишется заглавными буквами и имеет однокоренные слова — «rapping», «rapper», и тому подобные. В основном, такие ошибочные теории бытуют в не-англоязычных странах.
История
Кул Герка называют предтечей хип-хопа
The Sugarhill Gang мы обязаны прижившимся словом «рэп»

Рэп в его современном виде появился в 1970-х годах среди афроамериканцев района Бронкс, куда его «экспортировали» приезжие ямайские диджеи. В частности, родоначальником рэпа называют диджея Kool Herc. Читали рэп изначально не в коммерческих целях, а ради удовольствия и делали это поначалу, в основном, диджеи. Это были незамысловатые рифмованные куплеты, обращённые к аудитории.

Распространению рэпа сильно поспособствовало негритянское любительское радио, которое крутило музыку, модную среди чернокожих, и быстро подхватило новый стиль. Слова «рэп» и «рэперы» прочно закрепились за стилем благодаря треку The Sugarhill Gang «Rapper’s Delight» (1979). Одним из первых людей, которого начали называть «рэпером», был радиоведущий Джек Гибсон по прозвищу «Джек-Рэпер». Он организовал один из первых конвентов, посвящённых рэпу.

Исполнение рифмованных речёвок прямо на улицах по сей день остается традицией чёрных кварталов. Кроме того, устраивались так называемые «баттлы» — словесные поединки, в которых два рэпера «переругивались», сохраняя рифму и ритм. Баттлы могут быть и не только руганью, это может быть подача зарифмованного текста на определённую тему.

Термин «хип-хоп» для описания жанра появился в 1980-е. Его введение приписывают то Африке Бамбате, то Грэндмастеру Флэшу. Жанр и культура хип-хоп достигли пика популярности в 1990-х годах. Также «хип-хоп» оказал серьёзное влияние на R’n’B-музыку.

В России рэп появился в 1980-е годы с развитием в СССР дискотек и деятельности дискжокеев. Первый магнитоальбом «Рэп» был записан в 1984 году в Куйбышеве дискжокеем Александром Астровым и группой «Час пик». В том же 1984 году диджей и певец Сергей Минаев сочинил и исполнял на дискотеках песню «Карнавал» с элементами рэпа.
Хип-хоп-музыка

Музыка хип-хоп достаточно разнообразна. Она может быть проста, но в то же время интересна и мелодична. Её основу составляет бит — ритм песни.

Обычно на каждом втором такте ставится акцент (англ. backbeat): клэп (англ. clap) — однократный звук, похожий на хлопок; снэр, снейр (англ. snare) — звук ведущего барабана, чёткий и короткий. Также для бэкбита могут использоваться перкуссии (типа свистков и цепей). Также важным элементом является бас-барабан (не путать с басом) — англ. kick drum.

Партия музыкальных инструментов в хип-хоп-музыке довольно разнообразна. Она может состоять и из мелодий клавишных, духовых и из многочисленных компьютерных звуков (бас, эффекты).
Интересные факты
Основная статья: Prisencolinensinainciusol

Задолго до появления современного рэпа, песня в аналогичном стиле появилась в репертуаре известного итальянского певца и актёра Адриано Челентано. Ещё в начале 1970-х годов Адриано придумал и создал музыкальный номер под названием «Prisencolinensinainciusol», в котором он исполнял речитативом фразы, написанные на вымышленном языке, по звучанию напоминавший смесь английского с итальянским. И только через десять лет этот новый музыкальный стиль перекочевал в США. Сам Челентано на концерте в СССР 1987 года заявлял, что этим номером он хотел сказать о некоммуникабельности некоторых людей.

Metal – популярный жанр рок-музыки, который возник в 1970-х г.г. Его отличительными особенностями являются агрессивные мелодии и ритм, долгие гитарные соло, использование эффектов дисторшн на гитаре, облегченные рифы.

В 80-х г.г. появляются группы с мировой известностью Metallica, Slayer, Megadeth, стиль игры которых получил название trash metal – близкий к speed metal, отличающийся от него боле жестким и часто диссонансным звучанием. Другие направления металлической музыки - power metal, power metal, symphonic metal. Последний относится к т.н. пограничным жанрам, которые стали возникать уже в 2000-е годы. Творческие поиски многих музыкантов привели к появлению в наше время нового ответвления - альтернативного металл – самобытного стиля, который трудно поместить в конкретные рамки, порой его сложно отличить от альтернативного рока.

Эстра́да (от фр. estrade, «подмостки, помост») — первоначально, разновидность подмостков для выступлений. Сейчас этот термин также означает вид сценического искусства малых форм преимущественно популярно-развлекательного направления, включающий такие направления, как пение, танец, цирк на сцене, иллюзионизм, разговорный жанр, пародия, клоунада.

Сообщество

Артистов, выступающих в эстрадном жанре, называют артистами эстрады, эстрадными артистами.

Российская эстрада в настоящее время представляет собой разнообразную группу творческих лиц, представляющих как эстрадно-песенный жанр, так и иные жанры сценического искусства. Эстрадно-песенный жанр представляют Алла Пугачева, Валерий Леонтьев, София Ротару, Филипп Киркоров, Олег Газманов, Лев Лещенко, Иосиф Кобзон, вокально-инструментальные ансамбли, поп-группы и рок-группы: «Самоцветы», «Песняры», «Машина времени», «Земляне», «Ария», «Алиса», «Мумий Тролль», «Земфира» и многие другие. Разговорный жанр представлен такими артистами, как Геннадий Хазанов, Евгений Петросян, Ефим Шифрин, Виктор Коклюшкин, Клара Новикова, Семён Альтов, Елена Степаненко, Лион Измайлов, Михаил Задорнов, Павел Воля, Гарик Мартиросян, команда «Уральские пельмени» и др.

С музыкально-творческой точки зрения (более специфичной) в России (СССР) и Северной Корее, термином «эстрада» также называют закрытую группу людей, выступления которых передаются исключительно по государственному ТВ. Так называемые «государственные артисты», то есть выступления которых одобрены доминирующей партией (КПСС, партией чучхе). При этом, все остальные могут строго цензурироваться (см. ☀Цензура в постсоветской России).

Также существуют театры эстрады, например, Московский театр эстрады, Театр эстрады Санкт-Петербурга, Киевский театр эстрады. В таких театрах, как правило, преобладает разговорный жанр (например, репризы и юморески), а также ставятся юмористические и сатирические спектакли и миниатюры.

В прессе, пишущей об эстрадных исполнителях и звёздах эстрады, иногда используется аллегорическая классификация, добавляющая титул к имени эстрадного исполнителя. Например, «примадонна российской эстрады», «король гламура», «король русского шансона», «патриарх эстрады». Также, часто может добавляться и официальное почётное звание, входящее в систему государственных наград Российской Федерации, как «Заслуженный артист России», или «Народный артист России».

Как вид культурно-экономической деятельности эстрада является составной частью шоу-бизнеса.

Распространена классификация по жанру или иным характеристикам, например:

эстрадная песня
танцевальная эстрада
конферанс и т. д.

Формирование
Эстрада как жанр формируется благодаря сообществу заинтересованных лиц. В Советском Союзе такое формирование поддерживало государство, посредством финансирования студий эстрадного мастерства, детско-юношеских эстрадных кружков.

Серенада (фр. serenade, от итал. serenata, от sera — вечер) — музыкальная композиция, исполняемая в чью-то честь. В истории музыки существует несколько трактовок этого понятия.

В самом старом значении серенада — песня, исполненная для возлюбленной, обычно в вечернее или ночное время и часто под её окном. Такой жанр был распространён в Средневековье и эпоху ренессанса. Истоком такой серенады является вечерняя песня трубадуров (serena). Вокальная серенада была широко распространена в быту южных романских народов. Певец обычно сам аккомпанировал себе на лютне, мандолине или гитаре.

Сочинения такого типа также появились и в более поздние периоды, но обычно в контексте, обращения к прошлому. (например в Доне Жуане Моцарта).

В эру барокко серенада (также называемая в этом случае итальянской серенадой — так как эта форма была наиболее распространена в Италии) являлась типом кантаты, исполненной на открытом воздухе в вечернее время, включающая в себя как вокальное так и инструментальное исполнение. Среди композиторов, сочинявших такой тип серенады были Алессандро Страдела, Алессандро Скарлатти, Иоганн Иосиф Фукс, Иоганн Маттезон, Антонио Кальдара. Такие сочинения были крупными работами, выполненными с минимальной инсценировкой, и являлись звеном между кантатой и оперой. Некоторые авторы утверждают, что главное различие между кантатой и серенадой, приблизительно в 1700 году, было то, что серенада исполнялась на открытом воздухе и поэтому могла использовать инструменты, которые были бы слишком громкими в маленькой комнате — трубы, рожки и барабаны.

Самый важный и распространенный тип серенады в истории музыки — многочастная пьеса для большого инструментального ансамбля, родственная кассации, дивертисменту и ноктюрну, и главным образом сочиняемая в Классические и Романтичные периоды, хотя несколько примеров существуют в XX столетии. Обычно такие сочинения легче чем другие сочинения из многих частей для большого ансамбля (например, симфония), где мелодичность более важна чем тематическое развитие или драматическая интенсивность. Такие сочинения были наиболее распространены в Италии, Германии, Австрии и Богемии.

Симфоническая музыка — понятие, характеризующее и объединяющее широкий спектр музыкальных форм и жанров, которые обладают специфическими признаками, атрибутивными свойствами и важнейшими внутренними качествами симфонизма.

Хотя в большинстве случаев симфоническая музыка предназначена для исполнения симфоническим оркестром, но, тем не менее, симфоническими по своей идейно-содержательной значимости, структуре формообразования и специфике композиционного развития могут быть также и музыкальные произведения, написанные для каких-либо иных составов исполнителей (вплоть до самых малых ансамблей), как и для отдельных солирующих инструментов (например, в случае органных симфоний) или (в случае вокальных симфоний) хоров а капелла.

С другой же стороны, далеко не всякая музыка, написанная или переложенная для исполнения симфоническим оркестром, является по своим внутренним свойствам и качествам музыкой заведомо симфонической.

К произведениям, составляющим обширный репертуар мировой симфонической музыки, могут быть отнесены сочинения самых различных форм и жанров: симфонии, симфониетты, увертюры (в том числе — оперные), сюиты (в том числе — балетные), концерты, симфонические поэмы, фантазии, рапсодии, легенды, каприччио, скерцо, различные симфонические танцы, вариации, попурри и т.д.

სიმფონია (ბერძნ. συμφωνία — თანაჟღერა, συν — ერთად და φωνἠ — ბგერა) — სონატურ-ციკლური ფორმის ნაწარმოები, რომელიც განკუთვნილია სიმფონიური ორკესტრისათვის. სიმფონია მუსიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ჟანრია. ზოგჯერ მასში ჩართულია გუნდი და მომღერალი სოლისტები. სიმფონია იქმნება სიმებიანი, სასულე, ხალხური და სხვა. ორკესტრებისათვის სიმფონია ჩვეულებრივ 4 ნაწილისაგან შედგება: პირველი ნაწილი — სონატური ალეგროს ფორმით; მეორე — ნელი, ლირიკული; მესამე — მენუეტი ან სკერცო, მეოთხე — ფინალი, ხშირად რონდოს ფორმის სასიმღერო-საცეკვაო თემებით.

სიმღერა — მუსიკალური კომპოზიცია, რომელიც შეიცავს ტექსტს.

სიმღერის შექმნის ბევრი გზა არსებობს. ზოგი ადამიანი სხვებთან ერთად ქმნის ჯგუფს, თხზავს და წერს სიმღერას რათა ფული იშოვოს. აგრეთვე არსებობს ხალხური სიმღერა. ხალხური სიმღერები თაობიდან თაობას ზეპირად გადაეცემიან, ამიტომ ისინი ხშირად იცვლებიან, ვრცელდება მათი რამდენიმე ვარიანტი და ავტორის ვინაობა უცნობი რჩება.სიმღერის კიდევ ერთი გავრცელებული ფორმაა პაროდია. პაროდიის ავტორები ხშირად ცვლიან ტექსტს, მაგრამ მელოდიას უცვლელს ტოვებენ. ამდაგვარი ტიპის სიმღერები იქმნება ხალხის გასამხიარულებლად.

სიმღერას ხშირად უძახიან ისეთ მუსიკალურ კომპოზიციასაც რომელიც ტექსტს არ შეიცავს და მხოლოდ ინსტრუმენტების ხმითაა გაჯერებული.
სიმღერის სახეობები

ჰიმნი
კანტრი
კარაოკე
ხალხური
საესტრადო
როკი
რომანსი
რეპი
პაროდია

Сюита (с фр. suite — «ряд», «последовательность», «чередование») — одна из основных разновидностей циклической формы в инструментальной музыке; состоит из нескольких больших частей, в старинном жанре сюиты обычно контрастирующих между собой.

В середине XIX века появились сюиты, не имеющие связи со старинным жанром, составленные из музыки к театральным постановкам, операм и балетам, а в XX веке — и из музыки к кинофильмам.

В жанре сюиты нашла своё продолжение традиция, в восточных странах известная ещё в глубокой древности: сопоставление медленного танца-шествия и живого, прыжкового танца. Прообразами сюиты являются и широко распространённые в средние века на Ближнем Востоке и в Средней Азии многочастные формы. Во Франции в XVI веке зародилась традиция соединения различных родов бранлей (народных круговых танцев) — размеренных танцев-шествий и более быстрых; тогда же появился и термин «сюита». В середине столетия сложилась пара танцев: величественная и плавная павана в размере 2/4 и подвижная, с прыжками гальярда на 3/4. Танцы строились на сходном мелодическом материале, но ритмически преобразованном; самый ранний из известных образцов такой сюиты относится к 1530 году.

В XVII и XVIII веках термин «сюита» проник в Англию и Германию, но использовался долгое время в различных значениях, и сам жанр сюиты к тому времени преобразился: уже в начале XVII века в творчестве И. Гро и английских вёрджиналистов наметилась тенденция к преодолению прикладной функции танца, и к середине столетия бытовой танец окончательно превратился в «пьесу для слушания».

Для сюиты характерны картинная изобразительность, тесная связь с песней и танцем. Различаются камерная бытовая и оркестровая концертная сюиты. В XVII веке камерная сюита ничем не отличалась от камерной светской сонаты, представляла собой свободную последовательность танцевальных номеров: аллеманда, куранта, сарабанда, жига или гавот.

В конце XVII века в Германии сложилась точная последовательность частей камерной сюиты:

1. Аллеманда (allemande) как танец известна с начала XVI века. Претерпев эволюцию, она продержалась в качестве основной части сюиты почти до конца XVIII века. Эта часть сюиты может быть полифонической;
2. Куранта (courante) — оживленный танец в трехдольном размере. Наибольшей популярности куранта достигла во второй половине XVII века во Франции;
3. Сарабанда (sarabande) — очень медленный танец. Впоследствии сарабанду стали исполнять во время траурных церемоний, при торжественных погребениях. Танец скорбно-сосредоточенного характера и медленного движения. Трехдольная метрика имеет в нём склонность к удлинению второй доли;
4. Жига (gigue) — самый быстрый старинный танец. Трехдольный размер жиги нередко переходит в триольность. Часто исполняется в фугированном, полифоническом стиле.

Оркестровые концертные сюиты, появившиеся в конце XVII века, могли иметь совершенно иную структуру: состоять из большего количества частей, включать в себя марши, менуэты, гавоты, ригодоны, чаконы, «арии» и другие номера балетно-танцевального склада. Таковы первые немецкие оркестровые сюиты И. Г. Фишера и Г. Муффата, написанные под влиянием театральной музыки Ж. Б. Люлли, эту традицию продолжили в своих оркестровых сюитах И. С. Бах и Г. Ф. Телеман.

Во второй половине XVIII века и камерную, и оркестровую сюиты вытеснили, соответственно, классическая соната, утратившая свой первоначальный танцевальный характер, и оформившаяся в самостоятельный жанр предклассическая, а затем и классическая симфония. Появившиеся в конце XIX века программные сюиты, например у Ж. Бизе, Э. Грига, П. И. Чайковского, Н. А. Римского-Корсакова («Шехеразада»), М. П. Мусоргского («Картинки с выставки»), со старинным жанром сюиты не имеют никаких связей, как и сюиты XX века (например, из музыки к кинофильмам Д. Шостаковича или Г. Свиридова).

სონატა (იტალ. Sonate - ჟღერა) რამდენიმე ნაწილისგან შემდგარი რთული ფორმაა. XVI - XVIII საუკუნეებში სონატა ერქვა ყველა ინსტრუმენტალურ ნაწარმოებს. სონატებს თხზავდნენ ა.ვივალდი, გ.ფ.ჰენდელი, ი.ს.ბახი. მას შემდეგ კი, როდესაც ძველებურ საკრავებს (კლავესინი, კლავიკორდი) პირველობა ფორტეპიანომ ჩამოართვა, განსაკუთრებით პოპულარული საფორტეპიანო სონატა გახდა. ამ ჟანრის განვითარებაში განსაკუთრებული ღვაწლი ვენის კლასიკოსებს: ი.ჰაიდნს, ვ.ა.მოცარტს, ლ.ვ.ბეთჰოვენს მიუძღვით. დიდი ადგილი უკავია სონატებს აგრეთვე შემდგომი პერიოდის კომპოზიტორების - ფ.შუბერტის, რ.შუმანის, ფ.შოპენის და სხვათა შემოქმედებაში.

სოული (ინგ. Soul - სული) კომბინაციაა რითმ-ენდ-ბლიუზისა და გოსპელის, რომელიც გვიანდელ 1950-იანებში ჩაისახა აშშ-ში. თავად რითმ-ენდ-ბლიუზი (ტერმინი პირველად გამოიყენა მწერალმა და პროდიუსერმა ჯერი ვექსლერმა) კომბინაციაა ბლუზისა და ჯაზის და წამოვიდა 1940-იან წლებში მცირე ჯგუფებისგან, რომლებიც საქსოფონზე უკრავდნენ ბლიუზის ტრადიციების გავლენით. სოულისთვის დამახასიათებელია გოსპელის ინსტრუმენტების გამოყენება, აქცენტი ვოკალურ შესრულებაზე და რელიგიური და სეკულარული თემების შერწყმა.

კანტრი (ინგლ. Country), მეორე სახელწოდება კანტრი ენდ უესტერნ (ინგლ. country and western) (შემოკლებით С & W) — ამერიკული ხალხური მუსიკის მიმდინარეობა აშშ–ის სამხრეთ და სამხრეთ–დასავლეთის შტატების მოსახლეობაში. კანტრი ამერიკული მუსიკის ჟანრია, რომელიც ამერიკული ფოლკლორის ორ მიმართულებას აერთიანებს, და რომელიც წარმოიშვა XX საუკუნის ოციან წლებში სამხრეთის შტატებში. ის “ახალ სამყაროში,” მე-17-მე-18 საუკუნეებში დასახლებული ახალმოსახლეების და “ველური დასავლეთის” კოვბოების მუსიკაა. მას საფუძვლად უდევს ფოლკლორული მუსიკა, გოსპელი და ანგლო-კელტური მუსიკა.

მისი ფესვები სამხრეთ-აღმოსავლურ ამერიკულ ფოლკმუსიკაში და დასავლეთის შტატების კავბოითა მუსიკალურ ტრადიციებშია. ამის გამო ხშირად ჟანრს მოიხსენიებენ როგორც „კანტრი და ვესტერნი“. (C & W) ბლუზის დიდი გავლენაც კანტრის მთელი ისტორიის მანძილზე კარგად იგრძნობა.

მუსიკა ევროპულ, უფრო მეტად, შოტლანდიურ-ირლანდიური ფოლკლორის ელემენტებს შეიცავს. კანტრი ძირითადად შეიცავს ბალადებსა და საცეკვაო ტონებს, ძირითადად მარტივ ფორმებს რომლებიც დგება სახვადასხვა ისტრუმენტის შეთანხმებული მოქმედებით, ძირითადად ესაა ტრადიციული სიმებიანი საკრავები როგორიცაა; აკუსტიკური გიტარა, ბანჯო, ფიდლი და სხვა, ასევე კანტრის ძირითად ინსტრუმენტთა შორის უმთავრესია ჰარმონიკა.

კენტუკელი ვილ ჰეისის 1871 წელს დაწერილი “The Little Old Log Cabin in the Lane” პირველ, დოკუმენტურად დაფიქსირებულ სიმღერად ითვლება, კანტრის სტილში. 53 წლის შემდეგ, ჯონ ქარსონმა ეს კომპოზიცია ფირფიტაზე ჩაწერა. 1925 წელს კი, რადიოპროგრამაში “Grand Ole Opry” კანტრის ვარსკვლავების კონცერტი პირდაპირ ეთერში გადაიცა.

თუმცა, კანტრის, როგორც მუსიკალური ინდუსტრიის ისტორია, 1940-იანი წლებიდან იწყება, ჰენკ უილიამსის წარმატებების წყალობით, რომელმაც არა მხოლოდ წინ წასწია და განავითარა ამ სტილის შემსრულებლის იმიჯი, არამედ ჟანრის ტიპიური თემებიც ჩამოაყალიბა.

კანტრი მუსიკა, როგორც ტერმინი, ორმოციანი წლებიდან ფართოდ მკვიდრდება და ხდება პოპულარული, მანამდე ამ სტილის მუსიკას უფრო მოიხსენიებდნენ ტერმნით „hillbilly“ რაც შეიძლება ითარგმნოს როგორც სოფლური, ალაქალაქური. ამ ტერმინითვე აღინიშნებოდა დასავლური შტატების მუსიკალური მიმდინარეობებიც. კანტრის ფესვებიც მართლაც ზუსტად ამ მიმდინარეობაშია.

დროთა განმავლობაში, კანტრის სხვადასხვა სტილი გამოეყო. დღეს კანტრი მოიცავს რამდენიმე სტილს და ქვეჟანრს. კანტრი ერთ-ერთი ყველაზე სმენადი მუსიკალური ჟანრია, პიკის საათების დროს ტრანსპორტში მქოფი ამერიკელების უმრავლესობა რადიოში სწორედ კანტრის უსმენს, იგივე შეიძება ითქვას საღამოს საათებზეც, როდესაც კანტრი ასევე ერთ-ერთი ყველაზე სმენადი მუსკალური ჟანრია რიგით ამერიკელებში

დღეს ტერმინი კანტრი მუსიკა მრავალ სტილსა და ქვე-ჟანრს აერთიანებს. 1920-იან წლებიდან დღემდე წარმოშობილი ფორმებია: სამხრეთული როკი, კანტრი როკი. ალტერნატიული კანტრი- კანტრი ბლუზი, და კანტრი სოული. ამ დრომდე, უამრავმა როკ და პოპ ვარსკვლავმა მოსინჯა ბედი კანტრიში. . 90-იან წლებში ე.წ. ალტერნატიული კანტრიც გაჩნდა, რომელმაც აქამდე არსებული ჟანრის კანონები დააღვია.

ამერიკაში ჩასუმლა ემიგრანტების პირველმა ტალღებმა ძველი სამყაროდან თან წაიღეს მათი მშობლიური მუსიკალური ტრადიციები და ინსტრუმენტები. პირველი ახალმოსახლეები ცნობილია რომ იყვნენ ევროპელები, შოტლანდიელებმა და ირლანდიელებმა ამერიკაში ჩაიტანეს შოტლანდიური და ირლანდიური ფიდლი, რომლებზეც ასრულებდნე ტრადიციულ ბალადებს. გერმანელებმა ჩაიტანეს დულციმერი, იტალიელებმა მანდოლინა. ესპანელებმა გიტარა ხოლო აფრიკიდან ამერიკაჩი მოხვდა ბანჯო.

ჰამრონიკა, რომლის გარეშეც კანტრი წამოუდგენელია და რომელიც XIX საუკუნის ევროპული ქმნილებაა, მისი შექმნიდან მალევე მოხდა ამერიკაში, სამოქალაქო ომის დროს, მისი პატარა ზომისა და მოხერხებულობის წყალობით ის მალევე გახდა პოპულარული ორივე მხარის ჯარისკაცებში, რომლებიც ჰარმონიკას მუდამ თან დაატარებდნენ.

სხვადასხვა ეთნიკური წარმოშობის ხალხთა ტრადიციული საკრავების სინთეზმა მოგვცა უნიკალური ჟანრი მუსიკაში, ისევე როგორც თავად ამ ხალხებმა შექმნა დღევანდელი მრავალფეროვანი ამერიკული ნაცია. შეიძება ითქვას რომ კანტრი ამერიკელი ხალხის პატარა მოდელია. თავად კანტრის მოიხსენიებენ როგორც „სამხრეთულ ფენომენს“. მასში ძირითადად ჭარბობს შოტლანდიური, ირლანდიური და ინგლისური მოტივები, თუმცა თავად ეს ჟანრი ნამდვილად ამერიკული ფენომენია და მთელ მსოფლიოსაც გაეცნო როგორც ამერიკის სამხრეთული ფენომენი.

ხშირად შეცდომით თვლიან რომ კანტრი წმინდა ევროპული მოტივებიდან არის წარმოშობილი და ავიწყდებათ ის დიდი წვლილი რაც მის ფორმირებაში შეიტანა აფრიკულმა მუსიკამ, ბანჯო, რომლის გარეშეც კანტრი წარმოუდგენელია, შემოიტანეს სწორედ აფრიკელი წარმოშობის ამერიკელებმა.

ასევე კანტრის სამშობლო, სამხრეთ აღმოსავლეთის შტატები სწორედ ის შტატებია სადაც ყველაზე დიდია აფროამერიკელთა კონცენტრაცია და დასახლებების უმრავლესობა შერეული და სოფლური ტიპისაა, რაც შეიძება ითქვას კანტრის ოაზისია. სამხრეთში ხალხური მუსიკა იყო კულტურულ ჰანგთა კომბინაცია, რომელიც აერთიანებდა ამ რეგიონში მცხოვრებ სხვადასხვა ეთნიკურ ჯგუფთა მუსიკალურ ტრადიციებს.

ვიოლინო, გერმანული ციმბალი, გარმონიკა, იტალიური მანდოლინა, ელექტრონული ან აკუსტიკური ესპანური გიტარა და დასავლეთ აფრიკული საკრავი ბანჯო- ეს ინსტრუმენტები იყო ყველაზე გამოყენებადი კანტრი მუსიკაში. შესაბამისად, მუსიკალური მიმდინარეობა კანტრი არის ამერიკული, აფრიკული და ევროპული ნაზავი. აგრეთვე გამოიყოფა კანტრის ტეხასური ქვეჟანრი, რომელშიც უფრო ჭარბადაა მექსიკური მოტივები.

ხალხური მუსიკა აღნიშნავს მუსიკალურ ფოლკლორს. ეს ტერმინი ჩამოყალიბდა XIX საუკუნეში და სხვადასხვა ახსნა აქვს. მასში ძირითადად იგულისხმება როგორც ვოკალური, ასევე უცნობ კომპოზიტორთა მიერ შექმნილი ინსტრუმენტული ნაწარმოებები. XX საუკუნის შუა წლებიდან ხალხურ მუსიკას უწოდებენ პოპულარული მუსიკის ისეთ ტიპს, რომელიც ეფუძნება ტრადიციულ მუსიკას. აღრეულ ჟანრებს შორის არის: ფოლკ როკი, ელექტრონული ფოლკი, ფოლკ მეტალი, პროგრესული ფოლკი, ფსიქოდელიური ფოლკი, ფრიკ ფოლკი და ნეოფოლკი.

შანსონი (ფრანგ. chanson — «სიმღერა») — ვოკალურ-მუსიკალური ჟანრი; საერთო გაგებით—XIX—XX საუკუნეების ფრანგული საესტრადო სიმღერები, შესრულებული კაბარეს სტილში. შანსონი პოპულარულია ყოფილი სსრკ-ის ქვეყნებში.

ჯაზი (ინგლ. Jazz) ორიგინალური ამერიკული მუსიკალური ხელოვნების ფორმაა, რომელიც ადრეულ 1920-იან წლებში ნიუ-ორლეანში გაჩნდა; ეფუძნება დასავლეთის მუსკიკალურ ტექნიკასა და თეორიას და მის განვითარებაში უდიდესი წვლილი მიუძღვის აფრო-ამერიკელთა კულტურულ ტრადიციებს. ჯაზისთვის დამახასიათებელია რბილი ნოტები, სინკოპაცია, სვინგი, პოლირითმია და იმპროვიზაცია. ჯაზს ხშირად „ამერიკის კლასიკურ მუსიკად“ მოიხსენიებენ.

ჯაზი, როგორც მუსიკალური მიმდინარეობა, შეიქმნა დასავლეთ აფრიკული (ტუნისი) და ვესტერნული მუსიკალური ტრადიციების, ბლუზისა და რეგთაიმის, „ახალი ინგლისური“ რელიგიური ჰიმნების, ჩრდილო ამერიკული ფოლკლორის (ჰილიბილი) და ევროპული „მარშინგ ბენდების“ მუსიკის ურთიერთშერწყმის საფუძველზე.

მე-20 საუკუნის დასაწყისში, აფრო-ამერიკულ საზოგადოებაში დამკვიდრების შემდეგ, ჯაზი 20-იან წლებში უკვე გავლენას ახდენს მუსიკის სხვა ჟანრებზეც.

ჯაზი აღმოცენდა ბლუზზე, რომელიც დასავლეთ აფრიკული კულტურისა და ტრადიციების საფუძველზე ჩამოყალიბდა და რომელსაც საფუძველი დაუდო გათავისუფლებულმა აფრიკელმა მონებმა სამხრეთ ამერიკაში. ჯაზ მუსიკოსი ვინთონ მარსალისი (ინგლ. Wynton Marsalis) აღნიშნავდა: „ჯაზი შავკანიანთა უცნაური გამოგონებაა...“

მარშინგ და საცეკვაო ბენდების ინსტრუმენტები მე-20 საუკუნის დასაწყისში ჯაზური მუსიკის წამყვან ინსტრუმენტებად იქცნენ.
ჯაზის ფესვები

საერთოდ პირველი ჯაზ-მუსიკა აფრო-ამერიკელების მიერ იქნა დაკრული ნიუ–ორლეანში. ბადი ბოლდენი (ინგლ. Buddy Bolden) უკრავდა კორნეტზე და ძირითადად ეს კაცი ითვლება პირველ ნამდვილ ჯაზ მუსიკოსად. ასევე იყვნენ ფრედი კეპარდი (ინგლ. Freddie Keppard), კლარენს ვილიამსი (ინგლ. Clarence Williams) და სხვები. ეს მუსიკოსები ხალხის უმრავლესობისათვის უცნობია, თუმცა მათი იდეები ჯერ კიდევ ახდენენ ზეგავლენას იმაზე, თუ როგორ იკვრება დღესდღეობით ჯაზი.

მეორე ტალღა ჯაზმენებისა იყო ჯო ოლივერი (ინგლ. Joe Oliver), ჯელი როლ მარტონი (ინგლ. Jelly Roll Morton) და სხვები. ამ მუსიკოსებმა ჩამოაყალიბეს საკუთარი ბენდები, გააუმჯობესეს და გაართულეს შესრულების ტექნიკა და მეტი წარმატებაც მლოიპოვეს. ამ პერიოდის მუსიკა ცნობილია, როგორც „Hot Jazz“ (მხურვალე ჯაზი), არანორმალურად სწრაფი ტემპების გამო.

ჯო ოლივერმა ნიუ ორლეანში აღამოაჩინა ახალგაზრდა კორნეტისტი, სახელად ლუის არმსტრონგი (ინგლ. Louis Armstrong). მალე ის ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ და აღიარებულ მუსიკოსად იქცა მსოფლიოში. ამ ჯაზმენების მუსიკა ყოველთვის პატივისცემის ღირსია.

ჯაზის ტრადიციული ინსტრუმენტებია: საქსოფონი - საყვირი - ტრომბონი - კლარნეტი - ფორტეპიანო - გიტარა - კონტრაბასი - ბას გიტარა - დასარტყმელი საკრავები.

ჯაზის სტანდარტი — მუსიკალური კომპოზიცია, რომელიც შესულია ცნობილი ჯაზმენების რეპერტუარში, არის მრავალჯერ ჩაწერილი და კარგადაა ცნობილი მსმენელთა მასებისთვის. ჯაზის სტანდარტი ზოგადი მცნებაა, ამიტომ არ არსებობს მათი რომელიმე კონკრეტული სია, რადგან დროის განმავლობაში იცვლება კომპოზიციის სმენადობა, პოპულარობა და შესაძლოა აღარ მიიჩნეოდეს, როგორც სტანდარტი.

«Опера спасения», «опера спасения и ужасов» (фр. opéra de sauvetage, opéra à sauvetage, pièce à/de/au sauvetage) — жанр французской героической оперы конца XVIII века, получивший развитие в годы Великой французской революции. Главным композитором направления был Луиджи Керубини.

По типу это «героическая драма, отошедшая от античных сюжетов и позаимствовавшая разговорный диалог от комической оперы и мелодекламацию от трагической мелодрамы». Обычно в «опере спасения» благородного героя вызволяют из заточения друзья, либо герой спасает возлюбленную.

Подобное прозвище таких опер возникло около 1900-х годов.

мотив борьбы с тиранией, отвечающий революционным настроениям, обличение тирании и насилия, воспевание доблести борцов за свободу и справедливость.
монументальность и драматичность, агитационность
драматургия строится на сопоставлении контрастных образов и сцен
современные сюжеты (в отличие от доминировавших ранее мифологических), с более дифференцированной привязкой ко времени и месту действия, разнообразие характеров, соединение героики и патетики с бытовым колоритом
напряженное развитие сюжета с возрастанием опасности для героев
противоборство положительных и отрицательных персонажей
надвигающаяся опасность преодолевалась благодаря смелости, отваге и бесстрашию героев
нагнетание драматического напряжения к концу оперы
ситуация обязательно завершалась торжеством гуманистических идей, «добра», спасением — отсюда и название.

для музыки характерны драматическая выразительность, стремление к единству композиции (лейтмотивы и т. п.), соединение героических и жанровых элементов.
яркий драматизм музыки, возросшая роль оркестра.
стремление авторов индивидуализировать музыкальный материал, придать ему большее единство и цельность (в том числе и с использованием лейтмотивных приемов), сильнее выразить рельефность мелодики и ритма (по выражению одного из исследователей, придать им предбетховенскую «аппасионатность») с помощью оркестровых тембров и гармонических оборотов.
близость сюжетов к современности, динамизм и стремительность действия сближали «оперу спасения» с опера комик.
чтобы усилить эмоциональное впечатление, использовали такие приемы, как декламация на фоне оркестрового звучания, изображающего бурю, шум приближающейся погони.
простая бытовая песенность соседствует с интонациями и формами классической оперы.
чередование вокальных номеров и разговорных диалогов.

Жанр родился во Франции в последней трети XVIII века, эволюционировав из комических опер Монсиньи («Дезертир»), Гретри («Ричард Львиное сердце»), Сальери («Тарар»). См. также Восточный мотив в опере конца XVIII века.

Анри Монтан Бертон, «Ужасы монастыря» (1790)
Луиджи Керубини, «Лодоиска» (1791), «Элиза» (1794), «Два дня (Водовоз)» (1800)
Жан Франсуа Лесюэр, «Пещера» (1793, на основе романа «Жиль Блас») — наиболее типичное произведение жанра
Андре Гретри, «Лизабет» (1797), «Элиска, или Материнская любовь» (1799)
Фердинандо Паэр, «Леонора» (1804)
Людвиг ван Бетховен, «Фиделио» (1805) — высшее достижение жанра, некоторыми считается выходящими за его рамки.
Бедржих Сметана, «Далибор» (1868)

В немецкой культуре опера спасения органично трансформировалась в немецкую романтическую оперу.

ჰიმნი (ძვ. ბერძნ. ὕμνος) — საზეიმო სიმღერა, რომელიც აქებს და ადიდებს ვინმეს ან რაიმეს (თავდაპირველად ღვთაებას).

ეროვნული ჰიმნი - სიმღერა, რომელიც დროშასა და გერბთან ერთად წარმოადგენს ეროვნული სიმბოლოების ერთ-ერთ სახეს.

რელიგიური ჰიმნის გამოყენება სამხედრო სიმღერად ქმნის ე.წ. „ეროვნულ ჰიმნს“ — არარელიგიური შემცველობის მქონე საზეიმო სიმღერას, რომელსაც ასრულებენ ოფიციალური შემთხვევების დროს. ამ ტიპის სიმღერები, როგორც წესი, წარმოაჩენენ ეროვნულ („Die Wacht am Rhein“, „Deutschland, Deutschland über alles“, „Rule Britannia“) და რევოლუციურ („მარსელიეზა“) ხასიათს, ხოლო სხვები — არიან ე.წ. „სამეფო კარის“ პოეზიის პროდუქტები („God save the King“).

სახელმწიფო ანუ ეროვნული ჰიმნი — საზეიმო სიმღერა, პატრიოტული მუსიკალური ნაწარმოები, რომელიც მიღებულია სახელმწიფოებრივი ერთიანობის სიმბოლოდ. ქვეყნის მთავრობის მიერ იგი კანონით გამოცხადებულია სახელმწიფოს ოფიციალურ სიმღერად. ჰიმნს თან ახლავს ტექსტი, რომელშიც ტრადიციულად გამოხატულია სამშობლოს ქება, მისი წარსულის და მომავლის შეფასება, მოცემული ერის ერთიანობის, კონსოლიდაციის და სოლიდარობის იდეა.

XIX და XX საუკუნეებში, ეროვნული თვითშეგნებისა და ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობების აღმავლობის შედეგად, ბევრმა ქვეყანამ მიიღო ეროვნული ჰიმნი, რომელიც სხვა საერთო პატრიოტული სიმღერების მსგავსად პოპულარული გახდა.

მუსიკის ზოგადი ტერმინები:

აკუსტიკა – ბგერა – ბემოლი – გამა – დიეზი – დინამიკა - ინტერვალი – მელოდია - მეტრი - მუსიკალური სკალა – ნოტი - პაუზა - პოლიფონია - რიტმი - სმენა – ტემბრი - ტემპი - ტონალობა – ხმა – ჰარმონია
a cappella - accelerando - adagio - allegretto - allegro - allentando - andante - andantino - appassionato - appoggiatura - continuo - crescendo - diminuendo - dolce- forte - fortissimo - glissando - largo - larghetto - metronome - obbligato - orchestra - ostinato - piano - pianissimo - pizicatto - presto - prestissimo - ralantando - sostenuto - staccato
ბანი - ბარიტონი - ტენორი - კონტრალტო – მეცო-სოპრანო - სოპრანო

მუსიკალური საკრავები:

დასარტყმელი საკრავები - ელექტრონული საკრავები - კლავიშებიანი საკრავები - სასულე საკრავები – სიმებიანი საკრავები – ხემიანი საკრავები

მუსიკის დარგის მოღვაწეები:

კომპოზიტორი – მომღერალი – მუსიკოსი

მუსიკალური კოლექტივები:

ანსამბლი - ბენდი - დუეტი - კვარტეტი - მუსიკალური ჯგუფი - ორკესტრი – ტრიო - ქორო

ეროვნული მუსიკა

აზერბაიჯანული მუსიკა – არაბული მუსიკა – ინდური მუსიკა – იტალიური მუსიკა – ქართული მუსიკა

მუსიკათმცოდნეობა — მეცნიერება მუსიკის შესახებ, ხელოვნებათმცოდნეობის ერთ-ერთი დარგი. შეისწავლის მუსიკის ხელოვნების კანონზომიერებებს, მოვლენებსა და განვითარების პროცესს საზოგადოების ცხოვრების სხვადასხვა მხარესთან კავშირში.

მუსიკათმცოდნეობის ქვედარგებია:
1. მუსიკის თეორია - მოიცავს სწავლებებს მელოდიის, ჰარმონიის, პოლიფონიის, მუსიკალური რიტმისა და მეტრის, მუსიკალურ ნაწარმოებთა და ანალიზის შესახებ;
2. მუსიკის ისტორია;
3. მუსიკალური ეთნოგრაფია - მეცნიერება ხალხური მუსიკალური შემოქმედების შესახებ;
4. მუსიკალურ საკრავთმცოდნეობა;
5. მუსიკის კრიტიკა;
6. მუსიკალური სოციოლოგია;
7. მუსიკალური ესთეტიკა;
8. მუსიკალური აკუსტიკა;
9. მუსიკალური ფსიქოლოგია;

(უკანასკნელი ორი ფსიქოლოგიის შესწავლის საგანიც არის).

© Copyright 2016

მთავარი / არქიტექტურა / გრაფიკა / სახვითი ხელოვნება / თეატრი / კინო
ლიტერატურა / მუსიკა / სკულპტურა / ფერწერა / ფოტოგრაფია / ქორეოგრაფია