რაც უფრო შორდებიან ადამიანები ბუნებრივ, უბრალო ცხოვრებას და ფუფუნებას აღწევენ, მით უფრო იზრდება მათი სულიერი შფოთი. ხოლო იმის შედეგად, რომ უფრო და უფრო შორს მიდიან ღვთისაგან, სიმშვიდეს ვერსად ჰპოვებენ. ამიტომ ადამიანები შფოთიანად ტრიალებენ, როგორც დაზგაზე „შეშლილი ბორბლის“ [1] სარტყელი. ისინი ტრიალებენ უკვე მთვარის გარშემოც, იმიტომ, რომ მთელი ჩვენი პლანეტა ვეღარ იტევს მათ შფოთს.
ერული იოლი ცხოვრება, ერული წარმატებები სულში ერულ შფოთს ნერგავენ, გარეგნული განათლებულობა სულიერ შფოთთან ერთად ყოველდღიურად უბიძგებს ასობით ადამიანს (თვით სულის სიმშვიდედაკარგულ პატარა ბავშვებს) ფსიქოანალიზსა და ფსიქიატრს მიმართონ. შენდება ახალი და ახალი ფსიქიატრიული საავადმყოფოები: იხსნება ფსიქიატრებისათვის კვალიფიკაციის ასამაღლებელი კურსები, მაშინ, როცა ფსიქიატრების უმრავლესობას არც ღმერთი სწამს და არც სულის არსებობა. ნეტავ როგორ შეძლებენ ასეთი ადამიანები, დაეხმარონ სხვა ადამიანების სულებს, როდესაც თვითონაც სულიერი შფოთით არიან სავსენი? როგორ შეძლებს ჭეშმარიტად ანუგეშოს ადამიანი მან, ვისაც ღმერთის არსებობის ჭეშმარიტება და სიკვდილის შემდგომ სულის უკვდავება არ სწამს?! თუ ადამიანი ჭეშმარიტი ცხოვრების უღრმეს არსს ჩასწვდება, მაშინ მისი სულიდან შფოთი ქრება, მასთან საღმრთო ნუგეში მოდის და იგი განიკურნება. ავადმყოფს რომ ფსიქიატრიულ კლინიკაში ხმამაღლა უკითხავდნენ ამბა ისაკ ასურს, მაშინ ღვთისმორწმუნე ავადმყოფები გამოჯანმრთელდებოდნენ, იმიტომ, რომ ისინი ცხოვრების უღრმესს არსს ჩასწვდებოდნენ.
ნებისმიერ ფასად - დამამშვიდებელი წამლების საშუალებით და იოგის სხვადასხვა ტიპის სწავლებებით - ადამიანები ცდილობენ სიმშვიდეს მიაღწიონ. მაგრამ ისინი არ ესწრაფიან ნამდვილ სიმშვიდეს, რომელსაც ის მოიპოვებს, ვინც თავს დაიმდაბლებს და ამის შედეგად საღმრთო ნუგეშით აღივსება.
წარმოიდგინე, როგორ წვალობენ მთელი ეს ტურისტები, რომლებიც უცხო ქვეყნებიდან ჩამოდიან, ამ თაკარა მზის ქვეშ, სიცხესა და მტვერში, ხმაურსა და ღრიანცელში ქუჩაში რომ დაეხეტებიან! როგორი ტვირთი, როგორი შინაგანი შფოთი ამძიმებს და აწამებს მათ სულებს, თუკი ისინი დასვენებას უწოდებენ ყველაფერ იმას, რისი გადატანაც უწევთ. როგორ უნდა თრგუნავდეს ამ ადამიანების სულებს მათივე პირადი - მე, თუკი ჰგონიათ, რომ ისვენებენ, როდესაც ამგვარ წამებს განიცდიან!
თუ ჩვენ ძლიერი სულიერი შფოთის, იმედგაცრუებისა და ნაღველისაგან დატანჯულ ადამიანს ვხედავთ, რომელიც ასეთ მდგომარეობაშია მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერი აქვს, რასაც მისი სული ისურვებდა, - უნდა ვიცოდეთ, რომ მას არა ჰყავს ღმერთი. ბოლოს და ბოლოს, სიმდიდრეც ტანჯავს ადამიანებს. მატერიალური სიკეთე ხომ მათ სულიერ სიცარიელეს იწვევს და ისინი ორმაგად იტანჯებიან. მინახავს ადამიანები, რომლებსაც ყველაფერი აქვთ, მაგრამ ამასთან ერთად შვილები არ ჰყავთ და საშინლად იტანჯებიან. მათთვის სიმძიმეა ძილი, მათთვის სიმძიმეა სიარული, რაც არ უნდა აიღო, ყველაფერს ტანჯვა მოაქვს მაოთვის. „მაშ, კარგი, - ვუთხარი ერთ-ერთ მათგანს - რადგან თავისუფალი დრო გაქვს, სულიერი ცხოვრება დაიწყე. აღასრულე ჟამნები, [2] იკითხე სახარება“. „არ შემიძლია“. „- მაშ, რაიმე სიკეთე გააკეთე, მაგალითად, წადი საავადმყოფოში, მოინახულე ვინმე ავადმყოფი“. - ის კი ამბობს: „ რისთის წავიდე იქ, რას მომცემს ეს?“. „მაშინ წადი და რომელიმე ღარიბ მეზობელს დაეხმარე“... „- არა, არც ეს არის ჩემს ხასიათში“. თავისუფალი დრო, რამდენიმე სახლი, ყველანაირი კეთილდღეობა მქონდეს და მაინც ვეწამებოდე?! იცით კი რამდენია ისეთი, - როგორიც ეს?! და ისინი იტანჯებიან, ვიდრე ჭკუაზე არ შესცდებიან. რა საშინელებაა! ყველაზე გატანჯული და გაწამებული მათ შორის კი ისაა, ვინც არ მუშაობს და შემოსავლისა და ქონების ხარჯზე ცხოვრობს. ვინც მუშაობს მაინც, ნაკლებად გატანჯულია.
ადამიანები სულ სადღაც ჩქარობენ და გარბიან, რომელიღაც საათზე ისინი ერთ ადგილს უნდა იყვნენ, რომელიღაც საათზე კი - მეორე, შემდეგ კი - მესამე ადგილას. გასაკეთებელი საქმეები რომ არ გამორჩეთ, იძულებულნი არიან, ყველაფერი ჩაიწერონ. ისიც კარგია, რომ ამ სირბილში საკუთარი სახელები არ ავიწყდებათ! ისინი საკუთარ თავსაც კი არ იცნობენ, ან როგორ უნდა იცნონ საკუთარი თავი, განა ამღვრეულ წყალში ისე დაინახავ შენს სახეს, - როგორც სარკეში? ღმერთმა შემინდოს, მაგრამ ქვეყანა საგიჟედ გადაიქცა. იმქვეყნიურ ცხოვრებაზე ადამიანები არ ფიქრობენ, ისინი მეტ და მეტ მატერიალურ სიმდიდრეს მიელტვიან. ამიტომ სიმშვიდეს ვერ პოულობენ და გამუდმებით სადღაც ჩქარობენ.
საბედნიეროდ იმქვეყნიური ცხოვრება არსებობს. ადამიანებმა ხომ მიეწიერი ცხოვრება ისეთ საშინელებად აქციეს, რომ მარადიულად აქ ყოფნა უდიდესი ჯოჯოხეთური სატანჯველი იქნებოდა. ამ შფოთიან დროში რომ მათ რვაასი, ცხრაასი წელი ეცხოვრათ, როგორც ეს ნოეს [3] ეპოქაში იყო, მაშინ მათი არსებობა ერთი დიდი, ჯოჯოხეთური სატანჯველი იქნებოდა. იმ დროში ადამიანები უბრალოდ ცხოვრობდნენ. მათი სიცოცხლე ასე ხანგრძლივი იმისთვის იყო, რომ შემონახულიყო გადმოცემა. ეხლა კი ის ხდება, რაც ფსალმუნში წერია: „დღენი წელიწადთა ჩუენთანი მათ თანა სამეოცდაათ წელ, ხოლო უკეთუ ძლიერებასა შინა, ოთხმეოც წელ და უმრავლესი მათი შრომა და სალმობა“ [4]. სამოცდაათი წელი ეს ისეთი ვადაა, რომელშიც მხოლოდ საკუთარი შვილების ფეხზე დაყენებას თუ შეძლებ, ზედმიწევნით ჩაეტევი.
ერთხელ ჩემთან - სენაკში ამერიკელი ექიმი მოვიდა. მან მიამბო იქაური ცხოვრების შესახებ. იქ ადამიანები უკვე გადაიქცნენ მანქანებად - მთელი დღეების განმავლობაში სამუშაოს არიან მიცემულნი. ოჯახის თითოეულ წევრს თავისი ავტომობილი უნდა ჰქონდეს. ამის გარდა, იმისთვის, რომ ყველამ კომფორტულად იგრძნოს თავი, სახლში ოთხი ტელევიზორი უნდა იყოს. აბა, მიდი, იმუშავე, ილაჯი გაიწყვიტე, ბევრი ფული იშოვე, რათა მერე გეთქმოდეს, რომ კეთილმოწყობილი და ბედნიერი ხარ. მაგრამ რა აქვს ბედნიერებასთან საერთო ყოველივე ამას?! ასეთი გაუჩერებელი რბოლით, სულიერი შფოთით სავსე ცხოვრება ბედნიერება კი არა - ტანჯვაა. რაღად გინდა ცხოვრება, თუ ასეთი სულიერი შფოთით იქნები სავსე? მე არ ვისურვებდი ასეთ სიცოცხლეს, მთელს სამყაროსაც რომ ასე ეცხოვრა. თუ ღმერთი ასეთ ადამიანებს ეტყვის: „მე არ დაგსჯით იმ ცხოვრებისთვის, რომლითაც ცხოვრობთ, არამედ საუკუნოდ ამ ცხოვრებაში დაგტოვებთ“. - ეს ჩემთვის უდიდესი სატანჯველი იქნებოდა.
ამიტომ ბევრი, ცხოვრების ამ პირობებს რომ ვერ უძლებს, ტოვებს ქალაქს. ოღონდ წავიდეს და უმიზნოდ და უმისამართოდ მიდის. იქმნება ჯგუფები, ცხოვრობენ ბუნებაში, ერთნი ფიზიკური განვითარებით არიან დაკავებულნი, სხვები - სხვით. მე მიყვებოდნენ, რომ ზოგიერთი მათგანი სირბილითაა დაკავებული, სხვები კი მთებში მიდიან, ადიან 6000 მეტრის სიმაღლეზე. ჯერ სუნთქვას იკავებენ, შემდეგ გარკვეული დროის მანძილზე ნორმალურად სუნთქავენ, შემდეგ ისევ ღრმა ამოსუნთქვას აკეთებენ... ასეთი სისულელით არიან დაკავებულნი! ეს იმაზე მიუთითებს, რომ შფოთი მძიმე ტვირთად აწვება მათ გულებს და გული რაღაც გამოსავალს ეძებს. ერთ ასეთ ადამიანს ვუთხარი: „თქვენ ორმოს თხრით, უფრო ღრმად და ღრმად იღებთ მას, შემდეგ აღტაცებულნი ხართ ამ ორმოთი და მისი სიღრმით. ხოლო შემდეგ... ვარდებით მასში და მიფრინავთ დაბლა... მაშინ, როდესაც ჩვენ (უბრალოდ კი არ ვთხრით ორმოს) მაღაროს ვამუშავებთ და სასარგებლო წიაღისეულს ვაგროვებთ. ჩვენს ასკეზში არის აზრი, რადგანაც ის რაღაც მაღალი იდეალისთვის აღესრულება“.
- წმიდაო მამაო, ერისკაცები, სულიერი ცხოვრებით მცხოვრები ადამიანები, სამუშაოზე იღლებიან და საღამოს სახლში დაბრუნებულებს ძალა აღარ შესწევთ, რომ სერობა აღასრულონ. ამას ძალიან განიცდიან.
- თუ ისინი სახლში გვიან და დაღლილები ბრუნდებიან, მაშინ მათ არანაირად არ სჭირდებათ სულიერი შფოთით დაიტვირთონ. ყოველთვის ღვთისმოსაობით უნად ეუბნებოდე საკუთარ თავს: „თუ სერობის მთლიანად წაკითხვა არ შეგიძლია, ნახევარი ან მესამედი წაიკითხე“. სხვა დროს კი შეეცადონ, რომ დღის განმავლობაში ძალიან არ გადაიქანცონ. საჭიროა, რაც შეიძლება, მეტი ღვთისმოსაობით იღვაწოთ და ყველაფერში ღმერთს მიენდოთ. ხოლო ღმერთი თავისას გააკეთებს. გონება ყოველთვის ღვთის სიახლოვეს უნდა იყოს. ეს ყველაზე უკეთესი ღვაწლია.
- წმიდაო მამაო, რა ფასი აქვს ღვთის თვალში უზომო ასკეზს?
- თუ ეს ღვთისმოსაობით აღესრულება, ხარობს ადამიანი და ხარობს ღმერთი - თავისი ღვთისმოსავი შვილის გამო, თუ ადამიანი სიყვარულის გამო იმძიმებს საკუთარ ტვირთს, მის გულში თაფლი იღვრება. ხოლო - თუ ამას ეგოიზმით აკეთებს, მას ეს ტანჯვას მოუტანს. ერთმა ადამიანმა, რომელიც ეგოიზმით იღწვოდა და თავს სულიერი შფოთით იტანჯავდა, თქვა: „ჰოჲ ქრისტე ჩემო, კარი, რომელიც შენ შექმენ, მეტად ვიწროა, მე არ შემიძლია მასში შესვლა“. სიმდაბლით რომ ეღვაწა, ეს კარი ასე ვიწრო აღარ აღმოჩნდებოდა. ის, ვინც მარხვაში, მღვიძარებასა და სხვაგვარ ღვაწლში ეგოისტურად იღწვის, საკუთარ თავს ყოველგვარი სალიერი სარგებლის გარეშე იტანჯავს. იმიტომ, რომ ჰაერს ჰგვემს და არა - ეშმაკებს. იმის მაგიერ, რომ საკუთარი თავისგან ეშმაკის განსაცდელი განაგდოს, ის, პირიქით, დიდი რაოდენობით იღებს მას და როგორც თავისი მოღვაწეობის შედეგს - ბევრ სიძნელეს გადაეყრება, გრძნობს, რომ შინაგანი შფოთი აღრჩობს იმ დროს, როცა იმ ადამიანებს, ვინც დიდი სიმდაბლით და სასოებით ბევრს იღვწიან ღვთისთვის მხიარული გული და გახსნილი სული აქვთ. სულიერ ცხოვრებაში ყურადღებაა საჭირო. როდესაც რაღაცას პატივმოყვარეობით აკეთებენ, სულიერი ადამიანები სულში სიცარიელეს გრძნობენ. მათი გული არ ივსება, ფრთაშესხმული აღარ რჩება. რაც უფრო მეტ ამპარტავნებას გრძნობენ, მით უფრო იზრდება სულიერი სიცარიელე და მით უფრო მეტად იტანჯებიან. იქ, სადაც სულიერი შფოთი და სასოწარკვეთილება მეფობს, ეშმაკეული სულიერი ცხოვრებაა. ნურანაირი მიზეზით ნუ შეიშფოთებთ სულს. სულიერი შფოთი ეშმაკისაგან მოდის. როდესაც სულიერ შფოთს ხედავთ, იცოდეთ, რომ იქ მაცდურმა დაატრიალა თავისი კუდი. ეშმაკი განზე არ გადგება. თუ ადამიანს რაიმე გადახრა აქვს, ეშმაკი სწორედ იმ მიმართულებით უბიძგებს, რათა მოტეხოს და აცდუნოს. მაგალითად ფაქიზ ადამიანს ის ზედმეტად მგრძნობიარეს ხდის. თუ მოღვაწე განწყობილია, რომ მეტანიები აღასრულოს, ბოროტი ამისკენ უბიძგებს, რომ ძალებისაგან დაშრიტოს იგი. და თუ შენი ძალები ამოწურულია, ჯერ რაღაც ნევროზული მდგომარეობა შეიმჩნევა, იმიტომ, რომ ხედავ, რომ ძალა აღარ გყოფნის. შემდეგ ეშმაკი სულიერ შფოთამდე მიგიყვანს, თავდაპირველად მსუბუქ უიმედობას იგრძნობ, შემდეგ კი ეს მდგომარეობა უფრო და უფრო გაღრმავდება. ერთხელ, როდესაც დასაძინებლად ვწვებოდი ხოლმე, მაცდური მეუბნებოდა: „შენ, რა გძინავს? ადექი! რამდენი ადამიანი იტანჯება, რამდენს - დახმარება სჭირდება!“ მე ვდგებოდი და რამდენსაც შევძლებდი, იმდენ მეტანიას ვასრულებდი. საკმარისი იყო, კვლავ დავწოლილიყავი, რომ ისევ თავისას დაიწყებდა: „ადამიანები იტანჯებიან, შენ კი გძინავს? ადექი“. - და მე ხელახლა წამოვდგებოდი. იქამდე მივედი, რომ ვთქვი: „რა კარგი იქნებოდა, ფეხები რომ წამრთმეოდა! მაშინ მექნებოდა მიზეზი იმისა, რომ მეტანიები არ შემესრულებინა!“. ერთი დიდი მარხვა ამ განსაცდელებში გავატარე, იმიტომ, რომ ვცდილობდი, საკუთარი თავი იმაზე მეტად შემევიწროვებინა, ვიდრე შემეძლო“.
თუ მოღვაწეობისას სულიერ შფოთს ვგრძნობთ, მაშინ უნდა ვიცოდეთ, რომ ღვთისთვის არ ვიღწვით. ღმერთი ტირანი კი არ არის, რომ სულს გვართმევდეს. თითოეული ღვთისმოსაობით, საკუთარი ძალების შესაბამისად უნდა იღწვოდეს. ღვთისმოსაობა უნდა აღგზარდოთ ჩვენში, რათა ღვთისადმი ჩვენი სიყვარული გაიზარდოს. მაშინ ადამიანს ღვთისმოსაობის ღვაწლისკენ უბიძგებენ. და მისი ღვაწლი, ანუ მეტანიები, მარხვები და ასე შემდეგ, სხვა არაფერი იქნება, თუ არა მისი სიყვარულის გამოვლინება. და მაინც, ის სულიერი სიმხნით აღსავსე წავა წინ.
შესაბამისად, არ შეიძლება, მოღვაწეობდე ავადმყოფური სქოლსტიკურობით, რომ შემდეგ, აზრებისაგან გატანჯულს სულიერი შფოთი გაღრჩობდეს. არა! - უნდა გაამარტივო შენი ბრძოლა, ქრისტეს მიენდო და არა - საკუთარ თავს. ქრისტე - მთელი სიყვარულია, მთელი სიკეთეა, მთელი ნუგეშია. ის არასოდეს აღრჩობს ადამიანს. მას უხვად აქვს სულიერი ჟანგბადი - საღმრთო ნუგეში. ფაქიზი სულიერი ღვაწლი - ეს ერთია, ხოლო ავადმყოფური სქოლასტიკურობა, რომელიც საკუთარი შინაგანი ღვაწლის განუსჯელი იძულებით ადამიანს სულიერი შფოთით აღრჩობს და თავს ტკივილით უხეთქბვს - სხვა რამეა.
- წმიდაო მამაო, და თუ ადამიანი ბუნებრივად ბევრს ფიქრობს და მის თავში მრავალი აზრი იყრის თავს, მაშინ როგორ უნდა შეხვდეს ამა თუ იმ პრობლემას, რომ ძალა არ გამოეცალოს?
- თუ ადამიანი მარტივად იქცევა, ძალები არ გამოეცლება. მაგრამ თუ მასში თუნდაც მცირე ეგოიზმი შეერია, მაშინ, იმის შიშით, რომ რაიმე შეცდომა არ დაუშვას, საკუთარ თავს ახტება და ძალებისაგან იცლება. კიდეც რომ რაიმე შეცდომა მოუვიდეს - ცოტას გალანძღავენ და არაფერი საშიში ამას არ მოჰყვება. ასეთი შემთხვევა, როგორზეც შენ მელაპარაკები, შეიძლება, ჰქონდეს მოსამართლეს, რომელიც გამუდმებით არეულ-დარეულ საქმეებში ცდილობს გარკვევას, მას ეშინია, არასწორი განაჩენი არ გამოიტანოს და უდანაშაულო ადამიანები არ დასაჯოს. სულიერ ცხოვრებაში თავის ტკივილი იმ შემთხვევაში ჩნდება, როცა რაიმე საპასუხისმგებლო მოვალეობის შემსრულებელმა ადამიანმა არ იცის, თუ როგორ მოიქცეს, რადგანაც ისეთი გადაწყვეტილება აქვს მისაღები, რომელიც ვიღაცას რაღაცნაირად არ აწყობს. ხოლო თუ ამ გადაწყვეტილებას არ მიიღებს, ეს უკვე სხვა ადამიანების მიმართ იქნება უსამართლობა. ასეთი ადამიანის სინდისი გამუდმებულ დაძაბულობას განიციდს. აი, რაშია საქმე, დაო, შენ კი ყურადღება იმას მიაქციე, რომ სულიერი ღვაწლი გონებით კი არა - გულით აღასრულო და უფლის მორჩილებისა და მინდობის გარეშე სულიერ მოღვაწეობას ნუ შეუდგები. სხვა შემთხვევაში, გამუდმებით განცდებში იქნები, საკუთარ თავს დაიმძიმებ და სულიერადაც ცუდად იგრძნობ თავს. სულიერ მოუსვენრობაში ხშირად ურწმუნოება იმალება, მაგრამ შეიძლება, ამავე მდგომარეობაში ამპარტავნების გამოც ჩავარდე.
- ...ხედავთ, რა მყუდროებაა თქვენს სასტუმროში ამ უბრალო ნაცრისფერი საწოლის გადასაფარებლების გამო?! ეხლა ცოტათი მაინც დაემსგავსა აქაურობა მონასტერს.
- წმიდაო მამაო, როგორ უნდა მიხვდეს ბერი, რა უხდება მონასტერს და რა არა?
- უნდა დაიწყო კითხვით, რომელსაც საკუთარ თავს დაუსვამ: „ვინ ვარ მე და რა მოვალეობები მაკისრია იმ ცხოვრებაში, რომელშიც ვცხოვრობ?“ არმიაში ხაკისფერს სცემენ პატივს, მონასტერში პატივს სცემენ - შავს. არმიაში რომ შავები ჩაიცვან, მონასტერში კი - დამცავი ფერი, არც არმიას მოუხდება არც - მონასტერს. წარმოიდგინეთ, რომ ეხლა თქვენ მედიცინის დების მსგავსად თეთრი ხალათებით შეიმოსოთ? იქნებით დები თუ აღარ იქნებით? აი, ხედავთ?.. ხოლო მედდებმა რომ შავი ანაფორები ჩაიცვან, მარტო თავისი გარეგნობით ჩააგდებენ სასოწარკვეთილებაში ავადმყოფებს! „ხედავთ - იტყვიან ისინი, - ჩვენი დღეები დათვლილია და არ კი გვიმხელენ“. ასეთი ჩაცმა მართლაც არ იქნებოდა მისაღები. განა ჩვენ ასე როდისმე მოვიქცეოდით?! რაღაც საგანი შეიძლება, თავისთავად ლამაზი იყოს, მაგრამ მონაზვნობას ის არ უხდებოდეს. მაგალითად, ხავერდი მშვენიერი ქსოვილია, მაგრამ მე რომ ხავერდის კაბა ჩავიცვა, ეს პატივი კი არ იქნება ჩემთვის, არამედ - შეურაცხმყოფელი. ნუ გამოიყენებთ მონასტერში ნურაფერს ლამაზს, ფერადს. არ ივარგებს.
- წმიდაო მამაო, ესე იგი, მონასტერში ყველაფერი უფერული და უგემოვნო უნდა იყოს?
- აი, სწორედ მაშინ გაიხსნება სულიერი გემოვნება, თუმცა ამის მიხვედრაა საჭირო. ადამიანებს ჯერაც ვერ გაუგიათ, თუ როგორი სიხარულის მომტანია უბრალოება. მე ჩემთან - სენაკში ცოცხს წყალში ვასველებ და ჭვარტლისაგან გაშავებულ ობობის ქსელებს ვაშორებ კუთხეებიდან და ამას წელიწადში მხოლოდ ერთხელ ვაკეთებ. თქვენ ვერ წარმოიდგენთ, რა მშვენიერ შავთეთრ ლაქებს ტოვებს სველი ცოცხლი ჭერზე! ნამდვილი ნახატები! ხალხი რომ ჩემს ჭერს ხედავს, ჰგონიათ, რომ განგებ დავხატე და იცით, როგორ მახარებს ეს?
მე ვიცნობ ბერებს, რომლებისთვისაც სულიერი ცხოვრება კი არ იყო სიხარულის მომტანი, არამედ - ქვეყნიური სული. სიხარულის მოზვირთებას, რომელსაც უბრალოება შობს, ისინი ვერ გრძნობენ. უგემოვნობა ძალიან ეხმარება სულიერ ცხოვრებაში. ბერს ის საგნები უნდა ჰქონდეს, რომელიც მისთვის აუცილებელია და რომელიც მას უხდება. მხოლოდ იმით უნდა დავკმაყოფილდეთ, რაც მცირედ შეამსუბუქებს მის ცხოვრებას და დიდისაკენ და ერულისაკენ არ უნდა ისწრაფოდეს. მაგალითად, ჯარისკაცული ადიელა საკმარისია იმისათვის, რომ სიცივისგან დაიცვა თავი - მარმაშებიანი ან ფერადი საწოლის გადასაფარებელი იქ საჭირო არ არის. ასე მოდის უბრალოება, სულიერი მხნეობა.
ბერისთვის რომ მრავალი ნივთი მიგაქვს, შენ მას ღუპავ. მაშინ როცა, თუ ადამიანი ზედმეტი ნივთებისგან გაითავისუფლებს თავს, მისი ძალები აღდგება. მაგრამ თუ მონაზონი თვითონ აგროვებს ნივთებს, მაშინ ის თვითონ იღუპავს თავს. როცა მე რაიმე ნივთს მიგზავნიან, სიმძიმეს ვგრძნობ და მსურს, მისგან განვთავისფულდე. როდესაც ჩემთან სენაკში რაიმე ზედმეტი მაქვს, თავს ისე ვგრძნობ, თითქოს პატარა ზომის ხალათი ჩავიცვი. და თუ ამ ნივთებს ვერავის აძლევ კაცი, მე მგონი, ჯობია, რომ გადაყარო. საკმარისია, ისინი გავცე, რომ ვმსუბუქდები და ვთავისუფლდები. ერთხელ ჩემთან ერთი ნაცნობი მოვიდა და მითხრა: „წმიდაო მამაო, ერთმა ადამიანმა მომცა ეს ნივთები, რომ თქვენ გადმოგცეთ და კიდევ - მან გთხოვათ ილოცოთ, რომ სულიერი შფოთი მოიშოროს“. „იმას რომ მოშორდეს და ჩემთან მოვიდეს? - ვუპასუხე, - ჯობია, მოკრიბო ეს ნივთები და წაიღო, მე უკვე მოვხუცდი და ხალხში სიარული და საჩუქრების დარიგება აღარ შემიძლია“ [5].
მრავალგვარი საშუალება, რომლებითაც ადამიანები სარგებლობენ, კი არ ეხმარება ბერს, არამედ პირიქით - იმონებს. ბერმა უნდა შეზღუდოს თავისი მოთხოვნილებები და გაიმარტივოს ცხოვრება, სხვანაირად ის თავისუფალი ვერ იქნება. სისუფთავე ერთია, ხოლო ზედმეტი მორთულობა - სულ სხვა რამ არის. თუ ის მრავალ საქმეში მხოლოდ ერთ საგანს იყენებს, ეს ეხმარება, რომ თავისი პრეტენზიები შეზღუდოს. სინაზე ერთი კონსერვის ქილა მქონდა - მასში ჩაისაც ვხარშავდი, ფაფასაც. ან რა, გგონიათ, რომ ადამიანს ცხოვრებისათვის ბევრი რამ სჭირდება?! აი, ადრე უდაბნოში საერთოდაც მხოლოდ ფინიკით იკვებებოდნენ. არც ცეცხლს ანთებდნენ და არც შეშა სჭირდებოდათ. ცოტა ხნის წინ შესქელებული რძის ქილა ავიღე, გადავჭერი და რაღაც სახელურის მაგვარი მივამაგრე, ასეთ ქილაში უკეთესად მოხარშავ ჩაისა და ყავას, ვიდრე მადუღარაში! წარმოიდგინეთ, საკმარისია სპირტქურაზე შემოდგა და უკვე ადუღებულია. აბა, ვიდრე მადუღარა გაცხელდება, იმდენ სპირტს დაწვავ! ხოლო ამ ქილის ქვეშ შედგამ სპირტიან ფითილს და ინებეთ, ყავა მზად არის. არც ლამპა მაქვს, ღამეს სანთელზე ვატარებ.
და საერთოდაც, ძალიან გვეხმარება უბრალო და მყარი ნივთების გამოყენება. თვით ერის ადამიანებიც კი პატივისცემით ეპყრობიან ყველაფერს, რაც თავდამბლური და უბრალოა. და ბერს ხომ ძალიან ეხმარება ეს ყველაფერი. ეს ნივთები მას უპოვარებასა და ტკივილს, მონაზვნურ ცხოვრებას ახსენებენ. როდესაც ათონის წმიდა მთას მეფე გიორგი [6] ესტუმრა, ჩვენმა მამებმა ვერცხლის სინით მიართვეს მას ტრაპეზი. როდესაც მეფემ ეს სინი დაინახა, მაშინათვე თქვა: „მე კი თქვენგან სხვას ველოდი, რაღაც ხის თეფშს, ასეთი ძვირფასი სინები ყელში მაქვს ამოსული“.
თქვენ ამ უბრალოების სიტკბოება ჯერ არ გიგრძვნიათ. უბრალოება ადამიანის ძალებს აღადგენს. შეხედე, რა შესანიშნავი კაუჭი შეიძლება გაკეთდეს ტანსაცმლისათვის ძაფის კოჭისაგან. ძალიან მოხერხებული ნივთია, თქვენ კი წვალობთ და მანტიას ამ წვრილ ლურსმანზე კიდებთ. თიხა რომ ჩამოიყაროს, ყოველ ჯერზე იძულებულნი იქნებით ლურსმნიდან ჩამოხსნათ მანტია, დაფერთხოთ და გაწმინდოთ. რატომ არ შეიძლება, რომ კედელზე რამდენიმე დიდი ლურსმანი მიაჭედოთ? განა უფრო მოხერხებული არ იქნება? ანდა ადექით და ხის საკიდი დადგით. მაგრამ მერე იმის გასუფთავება და მტვრისგან გაწმენდა იქნება საჭირო. ნივთები უნდა გააუბრალოოთ და დრო ამით მოიგოთ, თქვენ კი ამის მაგიერ - კარგავთ დროს. თქვენ რაღაც სრულყოფილისკენ ილტვით და იტანჯებით. სულიერ ცხოვრებაში ისწრაფეთ სრულყოფილებისკენ, თქვენი შინაგანი პოტენციალი შესწირეთ არა გარეგნულ შემოქმედებას, არამედ - სულის გარდაქმნის ხელოვნებას, სილამაზის სიყვარული სულიერი ღვაწლის სასარგებლოდ გამოიყენეთ, თქვენ გაიხარებთ საკუთარი, პატარა სულიერი სასახლის მშვენიერებით.
- წმიდაო მამაო, ამბობენ, რომ ყველაზე დიდებული ნივთები მონასტრებში ინახებოდა და მხოლოდ ამის წყალობით შემოვინახეთ კულტურა.
- შეიძლება, აქ ძვირფას ჭურჭელზე, მორთულობებზე და მსგავს ნივთებზეა საუბარი. მაგრამ იცით, მონასტრებში როდის იყრიდა თავს ამ ღირებულებათა დიდი ნაწილი?! კონსტანტინეპოლის დაცემის შემდეგ [7]. მანამდე მთელი ეს განძი სასახლეებში ინახებოდა, მონასტრებში შემდეგ მიჰქონდათ, რომ იქ გადაერჩინათ. მაგალითად, დედოფალმა მარიამმა [8] ნელნელაობით წამოიღო სულთანისაგან სხვადასხვა განძეულობა და მონასტრებს გადასცა ისინი. ანდა სიკვდილის პირას მყოფი ადამიანები, რომელთაც არ სურდათ, რომ მათი ძვირფასეულობა დაკარგულიყო, სავანეებს სწირავდნენ მას. მონასტრები კი არ ცდილობდნენ, რომ განძეულობა ხელში ჩაეგდოთ, არამედ - თვით მფლობელები, რომელთაც ესმოდათ, რომ მონასტერში ეს ნივთები დაცული იქნებოდა, გაიღებდნენ ხოლმე მათ და წმიდა მთის მონასტრებში კეთდებოდა საცავები, რათა ხალხი რამენაირად გამოეკვებათ. რადგან არც მოხუცებულთა სახლები, არც ობოლთა თავშესაფრები, არც ფსიქიატრიული საავადმყოფოები, არც სხვადასხვა საქველმოქმედო დაწესებულებები იმ დროში არ იყო. მონასტრებს ბევრ მიწებს სწირავდნენ, რათა ისინი ერის გაჭირვებულ ხალხს დახმარებოდნენ, ანუ იმ ძნელ დროში შეეძლოთ, წინ გაეხედათ. საწყალ ხალხს მატერიალურად ეხმარებოდნენ, რომ შემდეგ სულიერი შემწეობაც აღმოეჩინათ მათთვის. როდესაც მონასტერში ღატაკები მოვიდოდნენ, კურთხევის ნიშნად მათ ფულად შემწეობას აღმოუჩენღნენ ხოლმე და საცოდავები ახერხებდნენ დაექორწინებინათ ვაჟი, ან გაეთხოვებინათ ქალიშვილი. ანუ მონასტრები იმიტომ იკრებდნენ სიმდიდრეს, რომ ხალხს დახმარებოდნენ. დიდ შენობებსაც ამავე მიზნით აშენებდნენ. იცით, რამდენს დაეხმარა მონასტრები ოკუპაციის დროს? ძალიან, ძალიან ბევრს. ბევრ ერის ადამიანს მაშინ „კარაკალსაც“ კი უწოდებდნენ, რადგან თუ ვინმეს სტუმართმოყვარე სახლი ჰქონდა, ამბობდნენ, „ნამდვილი მონასტერი კარაკალიაო“ [9]. დიდი სატაძრო დღესასწაულებიც კი მონასტრებში ისე იყო გათვლილი, რომ ღატაკებს თევზის მიღება და მხიარულება შესძლებოდათ, თანაც სულიერი საზრდელი მიეღოთ. დღეს კი რისთვის იმართება სატაძრო დღესასწაულები? შეიკრიბონ ადამიანები, რომლებსაც თევზის ჭამის არანაირი საჭიროება არა აქვთ.
- წმიდაო მამაო, რა ზომამდე შეიძლება ტაძრის შემკობა?
- ჩვენს დროში ტაძარში რაც მეტი უბრალოება იქნება - მით უკეთესი. იმიტომ, რომ ჩვენ ბიზანტიაში არ ვცხოვრობთ.
- აი, მაგალითად, კანკელი - როგორი ორნამენტი უნდა ავირჩიოთ მისთვის?
- რა თქმა უნდა, მონაზვნური, სხვა როგორი?! ყველაფერი, რაც შეიძლება, მოკრძალებული, უბრალო უნდა იყოს. ღირსმა პახუმიმ [10] ტაძრის სვეტები გაამრუდა, რომ ადამიანები მისი ხელით შექმნილს არ აღეფრთოვანებინა. გახსოვთ ეს შემთხვევა? თავის მონასტერში ღირსმა მამამ დიდი გულმოდგინებით აღმართა ტაძარი - აგურის სვეტებით. როდესაც ნახა, რა მშვენიერი გამოვიდა ტაძარი, პახუმი ხარობდა, მაგრამ შემდეგ იფიქრა, რომ საკუთარი ხელით შექმნილით ასეთი აღფრთოვანება ღვთისთვის სათნო არ იქნებოდა, მაშინ მან სვეტებს თოკები შემოახვია, ილოცა და ძმებს სთხოვა, მისწოლოდნენ და მოექაჩათ, რომ სვეტები გამრუდებულიყო.
ჩემს სენაკში, ათონზე, ყოველწლიურად ვჭრი თუნუქს და სახურავსა და სარკმლებს საკერებლებს ვადებ. ერთიც და მეორეც გაილია და დირეებიდან ქარი უბერავს. და აი, მე სულ ახალ-ახალ საკერებლებს ვადებ - თუნუქისაგან, პოლიეთილენისგან, ფირფიტებისგან. შენ მკითხავ: „რატომ ორმაგ სარმკლებს არ გააკეთებ?“ ფიქრობ, მე თვითონ ვერ ვხვდები, რომ ამის გაკეთება შესაძლებელია?! მე ხომ ხურო ვარ და რომ მომენდომებინა, სამჩარჩოიან ფანჯრებსაც გავაკეთებდი. მაგრამ ამის შემდეგ გტოვებს მონაზვნური სული. სენაკის კედელი ავარიულ მდგომარეობაშია. შემეძლო, ვინმესთვის მეთხოვა, რომ რემონტში დამხმარებოდა, მაგრამ მე ისიც მაკმაყოფილებს, რაც არის. ან როგორ გავბედავ, ამდენი ფული კედლის რემონტში გადავიხადო, როცა სხვებს ასე უჭირთ?! ეს მე სიკეთეს არ მომიტანს. თუ ზედმეტი ხუთასი დრაქმა მექნება, სჯობს, თუ ჯვრებს და ხატებს ვიყიდი მრავალი ტანჯული ადამიანისათვის, რომ მათ დავეხმარო. მე ვხარობ, როდესაც გავცემ. და ეს ფული რომც მჭირდებოდეს, საკუთარი თავისთვის მაინც არ დავხარჯავ.
როცა სულიერ ცხოვრებას იწყებს, ადამიანი არასოდეს არ ძღება. ასევე ვერ ძღება კაცი, როცა იგი სილამაზეს აედევნება. იცი, როგორ უნდა ვცხოვრობდეთ ჩვენ ეხლა?! ლამაზ მშენებლობებზე ზრუნვას თავი უნდა ვანებოთ, აუცილებელით შემოვისაზღვროთ და საკუთარი თავი საბრალო ხალხს მივუძღვნათ, დავეხმაროთ ლოცვით, თუ ვერაფერს მივცემთ და - რაიმე მატერიალურით, თუკი ამის შესაძლებლობა გვექნება. ლოცვით იყავით გამუდმებით დაკავებულნი, ხოლო სამუშაო - მხოლოდ აუცილებელი შეასრულეთ. არაფერს, რასაც ჩვენ აქ ვაკეთებთ, დიდი დრო არ უწერია. და განა ღირს ყოველივე ამას მივუძღვნათ ჩვენი ცხოვრება, როდესაც სხვები ძლივს გადიან თავიდან ბოლოში და შიმშილისაგან კვდებიან? უბრალო შენობებს და თავმდაბლურ ნივთებს ბერები გონებით წმიდა მამათა გამოქვაბულებში და მოუხერხებელ ასკეტერიონებში [11] გადაჰყავთ და ამით დიდ სულიერ სარგებლობას იღებენ. მაშინ, როცა ყოველივე ამქვეყნიური მონაზვნებს ერს ახსენებს და სულით ერულს ხდის მათ. ცოტა ხნის წინ [12] ნიტრიაში [13] გათხრები ჩაატარეს და პირველი მონასტრული სენაკები - ნამდვილი ასკეტური საცხოვრისები აღმოაჩინეს. შემდეგ იპოვეს გვიანდელი ეპოქის მონაზვნების სენაკები. ისინი შედარებით ერული შესახედაობისა იყო. ბოლოს ყველაზე გვიანდელი მონაზვნური საცხოვრისები ნახეს, რომლებიც იმ დროის მდიდარი ხალხის სალონებს ჰგავდა - კედლებზე ჩარჩოებში ჩასმული სხვადასხვა სურათები, ნახატები და ამგვარი რამ ეკიდა. ყოველივე ამან მონაზვნების თავზე ღვთის რისხვა მოავლინა და სავანეები ბოროტმოქმედთა მიერ გაიძარცვა და განადგურდა.
ქრისტე ბაგაში დაიბადა. თუ ერის ადამიანებისგან ნუგეშს მივიღებთ, მაშინ ქრისტე, რომელიც არავის განაგდებს, ადვილად განგვაგდებს ჩვენ. ის გვეტყვის: „მე არაფერი მქონდა. განა სახარება სადმე ლაპარაკობს ყველაფერ ამაზე (ერულ ნივთებზე)? განა რაიმე ამის მსგავსი გინახავთ ჩემთან? თქვენ არც ერისკაცები ხართ და არც ბერები. რა გიყოთ, სად მოგათავსოთ?“
ლამაზი და სრულყოფილი ნივთები ერის საკუთრებაა. სულიერ ადამიანებს ისინი ნუგეშს ვერ მისცემენ. მთელი კედლები ხომ მტვრად იქცევა, მაგრამ სული... ერთი სული მთელ სამყაროზე უფრო ძვირი ღირს. ხოლო რას ვაკეთებთ ჩვენ სულისათვის? მოდი, დავიწყოთ სულიერი შრომა, ვიყოთ კეთილად შეშფოთებულნი. ქრისტე პასუხს მოგვთხოვს იმაზე, თუ სულიერად როგორ შევეწიეთ ადამიანებს და რა სულიერი სამუშაო შევასრულეთ. იმაზე, თუ როგორი კედლები ავაშენეთ, ის არაფერს გვკითხავს. პასუხს საკუთარი სულიერი წარმატებების შესახებ მოგვკითხავენ.
მინდა, რომ თქვენ გესმოდეთ ჩემი დამოკიდებულება: იმას კი არ ვამბობ, რომ მშენებლობით და მსგავსი საქმეებით არ უნდა იყოთ დაკავებული. ანდა შენება უგულოდ უნდა წარმართოთ. არა, მაგრამ პირველ რიგში საჭიროა, სულიერისკენ ვიდოდეთ, ხოლო შემდეგ, სულიერი განსჯით - ყოველივე დანარჩენისკენ.
„რა ბედნიერები არიან ისინი, ვინც სასახლეში ცხოვრობენ და ყოველგვარი სიკეთით ტკბებიან“, - ამბობენ ამა სოფლის ადამიანები. თუმცა ნეტარი ისაა, ვინც შეძლო, გაეუბრალოებინა თავისი ცხოვრება, თავი გაეთავისუფლებინა ერული სრულყოფილების მარყუჟისაგან - მრავალგვარი კომფორტისაგან, რომლებიც სირთულეთა სიმრავლეს შობს და გათავისუფლებულიყო ამაჟამინდელი ეპოქის საშინელი სულიერი შფოთისაგან. თუ ადამიანი ასე არ გაამარტივებს თავის ცხოვრებას, იგი დაიტნაჯება, მაშინ, როცა გამარტივების შემთხვევაში, ის ამ სულიერი შფოთისგან გათავისუფლდება.
ერთხელ სინაზე ჩამოსულმა გერმანელმა მეტად ჭკვიანურად მოაზროვნე პატარა ბედუინ ბიჭს უთხრა: „- შენ გონიერი ბიჭი ხარ და შეგიძლია, განათლება შეიძინო“. „- და მერე რა იქნება?“ - ჰკითხა მან. „- შემდეგ შენ ინჟინერი გახდები“. „- და შემდეგ?“, - შემდეგ ავტომობილების შესაკეთებელ სახელოსნოს გახსნი“. „- შემდეგ?“ , - „შემდეგ მას გააფართოებ“. „და შემდეგ რაღა იქნება?“ „- შემდეგ სხვა ოსტატებს დაიქირავებ და დიდ სამუშაო პერსონალს დააკომპლექტებ“. „- გამოდის რა, - ეუბნება მას ბიჭუნა - თავდაპირველად მე ერთ თავს ავიტკივებ, შემდეგ კიდევ ერთს დავამატებ, მერე - კიდევ ერთს, და მერე - კიდევ ერთს. არ ჯობია ისე იყოს, როგორც ეხლაა - თავი მშვიდად მქონდეს?“ თავის ტკივილს უმეტეს შემთხვევაში სწორედ ასეთი აზრები იწვევს. „გავაკეთოთ ერთი, გავაკეთოთ მეორე“. ხოლო აზრები რომ სულიერი იყოს, ადამიანი სულიერ ნუგეშს იგრძნობდა და თავის ტკივილით არ დაიტანჯებოდა.
ამჟამად ერის ადამიანებთან საუბარში მეც ხაზს ვუსვამ ხოლმე უბრალოების მნიშვნელობას. იმიტომ, რომ უმრავლესი ნაწილი იმისა, რასაც ისინი აკეთებენ, აუცილებელი სულაც არ არის. და მათ სულიერი შფოთი აწუხებთ. მე ადამიანებს უგემოვნობისა და ასკეტიზძის შესახებ ველაპარაკები, მე არ შევწყვეტ ძახილს: „გაამარტივეთ თქვენი ცხოვრება, რომ სულიერი შფოთი განქარდეს“. გაყრების უმეტესობა სწორედ აქედან იწყება. ადამიანებს ბევრი საქმე აქვთ, მათ იმდენი რამის კეთება უწევთ, რომ თავბრუ ეხვევათ. მუშაობს დედაც, მამაც, შვილები კი უმეთვალყურეოდ არიან დარჩენილნი. დაღლილობა, ნერვები, თვით უმნიშვნელო რამეც კი შეიძლება, სკანდალად იქცეს, რასაც ავტომატურად მოსდევს გაყრა. ხალხი უკვე აქამდეც დავიდა. მაგრამ ცხოვრება რომ გაემარტივებინათ, ადამიანები ძალ-ღონით აღსავსენი და ბედნიერები იქნებოდნენ. დიახ, სულიერი შფოთი - ეს წმინდა წყლის დაღუპვაა. ერთხელ მოხდა, რომ ძალიან მდიდრულ სახლში აღმოვჩნდი. საუბრის დროს პატრონებმა მითხრეს: „ჩვენ პირდაპირ სამოთხეში ვცხოვრობთ, სხვა ხალხი ხომ გაჭირვებას განიცდის“. „თქვენ ჯოჯოხეთში ცხოვრობთ, - მივუგე მე, - უგუნურო, ამას ღამესა მიგიღონ სული შენი შენგან“ [14] - უთხრა უფალმა უგუნურ მდიდარს: ქრისტეს რომ ეკითხა ჩემთვის: „სად გინდა მოგათავსო შენ, სადმე მიწურში თუ ამის მსგავს სახლში“, მე მივუგებდი: „რომელიმე ბნელ მიწურში“. იმიტომ, რომ მიწური მომიტანდა სიკეთეს. ის გამახსენებდა ქრისტეს, წმიდა მოწამეებს, მოღვაწეებს - „ხურელთა ქუეყანისთა“ [15] შეფარებულთ, ის მე მონაზვნურ ცხოვრებას გამახსენებდა. მიწური ცოტათი ჩემს სენაკსაც მიემსგავსებოდა და ეს გამახარებდა. ხოლო თქვენი სახლი რას გამახსენებს, ან რა სარგებლობას მომიტანს?! ამიტომ მიწურები მანუგეშებენ - არა მარტო ერულ სალონებზე მეტად, არამედ - შესანიშნავად მოწყობილ მონაზვნურ სენაკებზედაც. ათასგზის უკეთესია, იცხოვრო ციხეში, ვიდრე ასეთ სახლში.
მეორედ ათენში, მეგობართან გავჩერდი და მან მთხოვა, ერთ მრავალშვილიან მამას შევხვედროდი. ოღონდ აუცილებლად გათენებამდე, რადგან მას სხვა დრო არ ჰქონდა. მოვიდა ეს ადამიანი - ბედნიერი და დაუდუმებლად მადიდებელი ღვთისა. მას დიდი სიმდაბლე და უბრალოება ჰქონდა. მან მთხოვა, მისი ოჯახისათვის მელოცა. ეს კაცი 38 წლის იყო და შვიდი შვილი ჰყავდა. ბავშვები, თვითონ - ცოლთან ერთად და მშობლები, სულ თერთმეტი სული, ისინი ერთ ოთახში თავსდებოდნენ. მისთვის დამახასიათებელი უბრალოებით მიამბო: „ფეხზე რომ ვდგავართ, ოთახი ყველას გვყოფნის, თუმცა როცა ვწვებით, სივიწროვეა, მაგრამ ეხლა, მადლობა ღმერთს, სამზარეულოსათვის ფარდული გავაკეთეთ და მდგომარეობა შემსუბუქდა, ჩვენ ხომ, მამაო, ჭერქვეშ მაინც ვართ, სხვები მთლად ღია ცის ქვეშ ცხოვრობენ“. ის პირეაში [16] მუშაობდა და ათენში ცხოვრობდა, იმისათვის, რომ სამსახურში დროზე გამოცხადებულიყო, სახლიდან ჯერ კიდევ სიბნელით გადიოდა. ფეხზე დიდხანს დგომისა და მძიმე შრომისაგან მას ვენების ვარიკოზული გაგანიერება დაემართა, რის გამოც ფეხები აწუხებდა, მაგრამ ოჯახისადმი დიდი სიყვარული ამ ადამიანს აიძულებდა, ტკივილი და ავადმყოფობა დაევიწყებინა. ამასთან, იგი გამუდმებით თავს საყვედურობდა, ამბობდა, რომ სიყვარული არა აქვს, ქრისტიანისათვის აუცილებელ კეთილ საქმეებს ვერ აღასრულებს, ვერც ცოლს აქებს კეთილი საქმეებისთვის, რომელსაც ის აკეთებს. იგი მარტო ბავშვებზე კი არ ზრუნავს, არამედ - სიდედრსა და სიმამრზე, მოხუცებზე, რომლებიც მეზობლად ცხოვრობენ. მათთან სახლში მიდის და „სუპსაც კი უხარშავს!“ ამ კეთილი მეოჯახის სახე ღვთის მადლით ბრწყინავდა. მან მოიპოვა ქრისტე და სიხარულით იყო აღსავსე ის ოთახი, რომელშიც ისინი თავსდებოდნენ, ასევე სამოთხისეული სიხარულით იყო სავსე. ის, ვინც ქრისტე ვერ მოიპოვა, სულიერი შფოთითაა აღძრული. ასეთ შემთხვევაში თერთმეტოთახიან სახლშიც კი ვერ მოთავსდებიან ორნი, მაშინ, როცა აქ თერთმეტი სული, ქრისტესთან ერთად, ერთში თავსდება.
რამდენი ადგილიც არ უნდა ჰქონდეთ ადამიანებს - თვით სულიერ ადამიანებსაც კი - ადგილი მაინც არ ეყოფათ, იმიტომ, რომ ქრისტეს სამყოფი ადგილი არა აქვთ, იმიტომ, რომ ქრისტე მთლიანად ვერ თავსდება მათში. ფარასში მცხოვრებ ქალებს ეს ფუფუნება რომ ენახათ, რომელიც დღეს თვით ბევრ მონასტერშიც კია გამეფებული, ისინი შესძახებდნენ: „ღმერთი გარდამოავლენს ცეცხლს ციდან და დაგვფერფლავს ჩვენ, ღმერთმა მიგვატოვა!“ ფარასელები თავიანთ სამუშაოს შესანიშნავად უძღვებოდნენ. ისინი მიდენიდნენ თხებს, შემდეგ სახლში ამყარებდნენ წესრიგს, შემდეგ მიდიოდნენ სამლოცველოში ან რომელიმე გამოქვაბულში იკრიბებოდნენ და ის, ვისაც ცოტაოდენი კითხვა შეეძლო, დღის წმიდანის ცხოვრებას კითხულობდა. შემდეგ იესოს ლოცვას და მეტანიებს აღასრულებდნენ. მაგრამ ამის გარდა ისინი ხომ მუშაობდნენ კიდეც, იღლებოდნენ. ქალს უნდა შესძლებოდა მთელი სახლი შეემოსა, თანაც ხელით კერავდნენ. ხელის საკერავი მანქანები ქალაქშიც კი იშვიათობა იყო, სოფლებში კი ისინი გვიანობამდე არ მემოსულა. ისიც კარგი იყო, თუ მთელ ფარასში ერთი საკერავი მანქანა იქნებოდა. მამაკაცებს მეტად მოხერხებულ ტანსაცმელს უკერავდნენ, ხოლო წინდებს ჩხირებით უქსოვდნენ. ყველაფერს გემოვნებით, სიყვარულით აკეთებდნენ და კიდევ დრო რჩებოდათ, იმიტომ, რომ მათში ყველაფერი უბრალო იყო. მეორეხარისხოვანი რამ ფარასელ ქალებს არ აწუხებდათ. ისინი მონაზვნურ სიხარულს გრძნობდნენ, და თუ ვთქვათ, შეამჩნევდი, რომ პლედი საწოლზე უსწორმასწოროდ დევს და ეტყოდი მათ: „პლედი შეასწორეთ“. ისინი გიპასუხებდენ: „შენ რა, ლოცვაში გეშლება ხელი“.
დღევანდელი ადამიანებისათვის უცხოა ეს მონაზვნური სიხარული. ადამიანები თვლიან, რომ რაიმეს ნაკლულოვანების განცდა და ტანჯვა მათ არ უნდა ეხებოდეთ. ადამიანები ცოტა უფრო მონაზვნურად რომ აზროვნებდნენ, ისინი რომ უფრო უბრალოდ ცხოვრობდნენ, მაშინ უფრო მშვიდად იქნებოდნენ. ახლა ისინი იტანჯებიან, მათ სულებში შფოთი და სასოწარკვეთილებაა. „ამან და ამან მოახერხა და ორი მრავალსართულიანი სახლი ააშენა!“ ანდა - „ამან და ამან მოახერხა და ხუთი უცხო ენა ისწავლა!“ ან რაიმე ამის მსგავსი. „ხოლო მე - ამბობენ - საკუთარი ბინაც არ მაქვს, არც ერთი უცხო ენა არ ვიცი! მორჩა, დავიღუპე!“ ანდა ვინმე, ვისაც ავტომობილი აქვს, თავს იტანჯავს: „სხვისი მანქანა ჩემსაზე უკეთესია, მეც ისეთს ვიყიდი“. ყიდულობს სხვა მანქანას, მაგრამ სიხარული არც ამას მოაქვს, ვიღაც სხვას ხომ მაინც უკეთესი აქვს. ისეთსაც ყიდულობს, მაგრამ მერე შეიტყობს, რომ ვიღაცას საკუთარი თვითმფრინავი აქვს და კვლავ იტანჯება. ამას ბოლო არ უჩანს. ამ დროს ვიღაც ადამიანი, რომელსაც საერთოდ არა აქვს მანქანა, ღმერთს ადიდებს და ხარობს. „დიდება ღმერთს! - ამბობს იგი. - ნუ მექნება მანქანა, მაგარი ფეხები ხომ მაქვს და ფეხით სიარული შემიძლია: რამდენ ადამიანს ამპუტირებული აქვს ფეხები და მათ სიარული არ შეუძლიათ, სასეირნოდ გასვლა არ შეუძლიათ, ვიღაცის დახმარება სჭირდებათ!.. მე კი საკუთარი ფეხები მაქვს“. თავის მხრივ კოჭლი ადამიანი ამბობს: სხვებმა რა ქნან, ვისაც არც ერთი ფეხი არა აქვს?!“ - და ისიც ხარობს.
უმადურობა და გაუმაძღრობა - დიდი ბოროტებაა. ადამიანი, რომელიც მატერიალურსაა დამონებული, ყოველთვის მღელვარებისა და სულიერი შფოთის მონაა, რადგან ხან სულ კანკალებს და ეშინია, რომ სიმდიდრე არ დაკარგოს, ხან კი საკუთარი სიცოცხლის გამო შიშობს. ერთხელ ათენიდან ერთი მდიდარი მესტუმრა და მითხრა: „მამაო, მე შვილებთან კავშირი დავკარგე, მე დავკარგე ჩემი შვილები“. „- რამდენი შვილი გყავს?“ - ვკითხე მე. „ორი - მომიგო მან. - ჩიტის რძით გავზარდე ისინი, ყველაფერი ჰქონდათ, რაც სურდათ, მანქანაც კი ვუყიდე“. შემდეგ საუბრიდან გაირკვა, რომ თვითონ თავისი მანქანა ჰქონდა, ცოლს - თავისი და თითოეულ შვილს - თავისი. „სასწაულია ადამიანი, - ვუთხარი მე - იმის მაგიერ, რომ პრობლემები გადაგეწყვიტა, შენ კიდევ უფრო გაზარდე ისინი, ეხლა შენ დიდი გარაჟი გჭირდება მანქანებისთვის, მათი რემონტისთვის ოთხჯერ მეტი უნდა იხადო, აღარ ვლაპარაკობ იმაზე, რომ შენც და შენი ცოლ-შვილიც ნებისმიერ წუთში რისკავთ სიცოცხლეს. შენ რომ შენი ცხოვრება გაგემარტივებინა, ოჯახი უფრო შეკრული გექნებოდა, ერთი მეორეს გაუგებდა და მთელი ეს პრობლემები აღარ გექნებოდა. დამნაშავე იმის გამო, რაც თქვენთან ხდება, შენი შვილები კი არ არიან, არამედ - თავად შენ. ეს შენა ხარ დამნაშავე, რომ ისინი სხვანაირად არ გაზარდე“. ერთ ოჯახზე ოთხი ავტომობილი, გარაჟი, პირადი მექანიკოსი და ა.შ. და რა, განა არ შეიძლება, რომ ერთი ცოტა ადრე წავიდეს სადმე და მეორე - მოგვიანებით? ეს კომფორტი ხომ სირთულეებს შობს.
მეორეჯერ ჩემთან სენაკში მოვიდა მეორე ადამიანი, ასევე ხუთკაციანი ოჯახის უფროსი და მითრა: „მამაო, ჩვენ ერთი მანქანა გვაქვს, მაგრამ ორის ყიდვას კიდევ ვაპირებ. ასე უფრო ადვილი იქნება ჩვენთვის“. - „და რამდენად ძნელი იქნება, ამაზე არ გიფიქრია? - ვკითხე მე. - ერთს სადმე კართან აჩერებ, დანარჩენი ორი სად უნდა წაიღო“ შენ დაგჭირდება გარაჟი და ავზი - საწვავისათვის. ერთი საფრთხის მაგიერ - სამი დაგემუქრებათ, ჯობია, ერთი მანქანით დაკმაყოფილდეთ და ხარჯებიც შეზღუდოთ. დროც მეტი გექნებათ, შვილებს რომ ყურადღება მიაქციოთ და თვითონაც დამშვიდებული იქნებით, უბრალოებაა ყველაფრის საფუძველი“. - „დიახ, - ამბობს - ამაზე არ მიფიქრია“.
- წმიდაო მამაო, ერთმა ადამიანმა მიამბო, თუ როგორ ვერ შეძლო მან ორჯერ, გამოერთო სიგნალიზაცია თავის ავტომობილში. ერთხელ იმის გამო, რომ მანქანაში ბუზი შემოფრინდა, მეორეჯერ კი თვითონვე დაარღვია გამოყენების ინსტრუქცია, როცა მანქანაში ჯდებოდა.
- ამ ხალხს მტანჯველი ცხოვრება აქვს იმიტომ, რომ ისინი არ აუბრალოებენ მას. კომფორტის უმეტეს ნაწილს დისკომფორტი მოსდევს. ერის ადამიანები სიჭარბეში იღრჩობიან. მათ ცხოვრება მრავალგვარი კომფორტით აავსეს და ამით გაირთულეს იგი. თუ ცხოვრებას არ გაიიოლებ, უმნიშვნელო კომფორტიც კი პრობლემების მთელ გროვას ბადებს.
ბავშვობაში ჩვენ კოჭების ძაფიდან გამოწეულ ნაწილებს ვჭრიდით, შუაში ხის ჯოხს გავუყრიდით და მშვენიერად ვთამაშობდით, ეს ნამდვილ სიხარულს გვანიჭებდა. პატარა ბავშვი მეტად ხარობს სათამაშო მანქანით, ვიდრე მისი მამა - „მერსედესით“. ჰკითხე რომელიმე გოგონას: „რა გაჩუქოთ, თოჯინა თუ მრავალსართულიანი სახლი?“ ნახეთ ის გიპასუხებთ: „თოჯინა“. სოფლის ამაოებას ბოლოსდაბოლოს პატარა ბავშვებიც კი ხვდებიან.
- წმიდაო მამაო, ყველაზე მეტად რა ეხმარება ადამიანს, რომ გაიგოს ის სიხარული, რაც უბრალოებას, უგემოვნობას მოაქვს?
- ცხოვრების უღრმესი აზრის შეცნობა. „ეძიებდით პირველად სასუფეველსა ღმრთისასა“... [17] უბრალოება და ყოველგვარი სწორი მიდგომა საგნებთან აქედან იწყება.
[1] - „შეშლილი ბორბალი“ ერქვა იმ არამუშა ბორბალს, რომელსაც ამაგრებდნენ ჩარხზე, რათა გამოურთველად შეეჩერებინა მისი მუშაობა.
[2] - „ჟამნები“ - I, III, VI, IX - მოკლე საღვთისმსახურო განგება.
[3] - დაბ. 5.
[4] - ფს. 89,10.
[5] - მამა პაისი ურიგებდა იმ ნივთებს, რომლებიც მასთან მიჰქონდათ, სხვა ბერებს, ვისაც ისინი სჭირდებოდა.
[6] - გიორგი II (1890-1947) - საბერძნეთის მეფე.
[7] - 1453 წ.
[8] - დედოფალი მარიამი (1418-1487) - ქალიშვილი სერბი დესპოტის გიორგი ბრანკოვიჩისა, რომელიც იყო პეტრესა და პავლეს მონასტრის ქტიტორი. მარიამი ცოლად ჰყავდა სულთან მურადს, კონსტანტინეპოლის დაცემის შემდეგ მან წმ. პავლეს მონასტერს გადასცა მოგვების წმ. ძღვენი, სხვადასხვა სიწმიდეები და წმ. ნაწილები.
[9] - ერთ-ერთი თანაცხოვრებულთა მონასტერი (თორმეტთაგანი) ათონზე.
[10] - პახუმი დიდი დაიბადა 280 წელს თებაიდაში, სამხედრო სამსახურის შემდეგ დასახლდა წარმართულ ტაძარში და მოღვაწაეობდა, თებაიდაში იგი ღირსი პალამონეს მორჩილი იყო, მან ზედა თებაიდაში თავენისიოტების მონასტერი დააარსა. საერთოდ მის მიერ 2 დედათა და მამათა მონასტერი დაარსდა - 7000 ბერით. შეისვენა უფლის მიმართ 346 წელს.
[11] - განმარტოებული საცხოვრისი დაყუდებული ბერისთვის.
[12] - ნათქვამია 1986 წ.
[13] - მთა, მიმდებარე უდაბნოთი, ეგვიპტის სამხრეთ-დასავლეთით. მაკარი დიდიდან მოყოლებული (IV) აქ ბევრი ღირსი მამა მოღვაწეობდა.
[14] - ლუკ. 12,20.
[15] - ებრ. 11,38.
[16] - საბერძნეთის მთავარი პორტი.
[17] - მათ. 6,33.