მტერი მუდმივად ცდილობს, ამგვარი მზაკვრობით მოშალოს კეთილი ცხოვრების წესი. მას, ვინც მყარად დგას სათნოების გზაზე, მტერი განსხვაევბული ხერხითა და საცდურით ებრძვის. ამ დროს ბოროტი მთელი ცხოვრების განმავლობაში კი არა, დროდადრო მოქმედებს - თითოეული საქმისას, რასაც კი წამოიწყებს ღვთისმოყვარე ქრისტიანი.
დილიდან, თვალის ახელიდან დაღამებამდე, თუ სიზარმაცითა და უდებებით არ ვართ დაავადებულნი, გარშმორტყმულნი ვართ საქმეებით, რომლებიც ერთიმეორეს მოსდევენ და თავისუფალ დროს და ადგილს არ გვიტოვებენ. ამასთან არა მარტო ღვთისადმი ლოცვითი მისწრაფება, არა მარტო სხვათათვის აღსრულებული სიმართლისა და სიყვარულის საქმენი და თვითმოკვდინების გზაზე საკუთარ თავში სულისა და სხეულის თანასწორობის შენარჩუნება, არამედ ყოფითი საქმეებიც მკაცრი ყურადღებით, საცხოვნებლად, გულმოდგინედ და მხნედ უნდა კეთდებოდეს. მოშურნეთ ღმერთი ეხმარება ყველაფრის ჯეროვნად წარმართვაში; მადლით თანამოქმედებს და ანგელოზთა და წმიდანთა ლოცვებით იცავს. მაგრამ მტერსაც არ სძინავს. ყოველი საქმისას ცდილობს, როგორმე აამღვრიოს წყალი და საჭირო ქმედების ნაცვლად არასაჭიროზე მიგვმართოს: ხან საქმის დაწყებას უშლის ხელს, ხან მათი შეწყვეტა სურს, ხანაც, თუ ამას ვერ მოახერხებს, ცდილობს, ფუჭად დაასრულოს ისინი. და თუ აქაც ხელი მოეცარება, ცუდმედიდობასა და საკუთარ თავზე დიდი წარმოდგენის აღძვრით ესწრაფვის ღვთის წინაშე მათ დამცირებას.
წმიდა იოანე კიბისაღმწერელი ამის შესახებ ამბობს: „ნებისმიერი ქმედებისას, რომლითაც ვცდილობთ, სათნოვეყოთ ღმერთს, ეშმაკი სამ ორმოს გვითხრის: პირველ რიგში იბრძვის, წინ აღუდგეს ჩვენს კეთილ საქმეს. თუ პირველი თავდასხმისას დამარცხდა, შეეცდება, დასრულებული საქმე არ იყოს ღვთისთვის სათნო, ხოლო თუ ამ განხზრახვასაც ვერ აღასრულებს წარმატებით, მაშინ უკვე უხმოდ მოადგება ჩვენს სულს და თავს გვიქონავს, თითქოს ყველანაირად ღვთისსათნოდ ვცხოვრობდეთ. პირველ საცდურს ჩვენი მხურვალე მისწრაფება და სიკვდილის ხსოვნა ეწინააღმდეგება; მეორეს - სინანული და სიმდაბლე; ხოლო მესამეს - საკუთარი თავის მუდმივი დამუნათება. ესე არს შრომა ჩემ წინაშე, ვიდრემდის შევიდე მე სიწმიდესა (ფს. 72, 16-17), და ვიდრე ჩვენს სანათურში ღვთაებრივი ცეცხლი აენთება. მაშინ უკვე აღმოიფხვრება ჩვენში ბოროტი ჩვეულებები, რადგანაც ჩვენი ღმერთი არის ცეცხლი შთანმთქმელი (ებრ. 12,29) „ყოველნაირი ავხორცობის, ყოველი ბოროტი ჩვევის, განრისხების, შინაგანი თუ გარეგანი, ხილული თუ აზრობრივი სიბნელისა“ (სიტყვა, 26,8).
ყოველივეს დაწვრილებით აღწერა კალამს არ ძალუძს. გონებაში მხოლოდ ერთი აღიბეჭდე: მუდამჟამს, მნიშვნელოვანი თუ უმნიშვნელო საქმისას სათნოეყო ღმერთს და თავად ცხოვრება გასწავლის მტრის მზაკვრობის ნათლად დანახვას და გამოცნობას, აქვე რამდენიმე მაგალითს შემოგთავაზებ, თუ როგორ გვიმღვრევს სულს ბოროტი, რათა გააუფასუროს ჩვენი საქმეები, რომლებიც გარკვეული დროის განმავლობაში მიმდინარეობს.
მაგალითად, როდესაც ავადმყოფი ცდილობს, მშვიდად გადაიტანოს სნეულება და ასეცაა განწყობილი, მტერმა უწყის, რომ ამით სნეული მოთმინებაში განმტკიცდება და ცდილობს, დაარღვიოს მისი კეთილგანწყობა. ამ მიზნით გონებაში წარმოუდგენს უამრავ კეთილ საქმეს, რომელთა აღსრულებასაც შეძლებდა, ასეთ მდგომარეობაში რომ არ იყოს; ცდილობს დაარწმუნოს, როგორ სარგებელს მოუტანდა საკუთარ თავსა და სხვებს, როგორ სათნოდ ემსახურებოდა ღმერთს, ჯანმრთელი რომ ყოფილიყო: ივლიდა ეკლესიაში, ისაუბრებდა, წაიკითხავდა, დაწერდა ახლობელთა დასამოძღვრად და ა.შ. როდესაც შეამჩნევს, რომ ასეთი აზრები შეწყნარებულია, მტერი უფრო ხშირად მოჰგვრის მათ, განამრავლებს, განამშვენებს და ადამიანში მსგავსი საქმეების აღსრულების სურვილსა და მისწრაფებას გააღვიძებს; წარმოუდგენს, თუ როგორი წარმატებით გაუძღვებოდა საქმეს და სინანულს მოჰგვრის, რომ ავადმყოფობითაა ხელ-ფეხშეკრული. ასეთი სურვილებისა და განწყობების სიხშირის შედეგად სინანული უკმაყოფილებასა და გულისდაწყვეტაში გადაიზრდება. უწინდელი დიდსულოვანი მოთმინება განქარდება და ავადმყოფობა უკვე ღვთის მიერ მოვლენილ კურნებად და მოთმინების მოსახვეჭ ასპარეზად კი აღარ აღიქმება, არამედ ცხონებისათვის არასასურველად. ავადმყოფს სნეულებისგან განთავისუფლების დაუძლეველი სურვილი უჩნდება და დარწმუნებულია, რომ ასე უფრო აღასრულებს კეთილ საქმეებს და სათნოეყოფა ღმერთს. ასეთ მდგომარეობაში მყოფს მტერი უჩუმრად ააცდენს კეთილსასურველ მიზანს და მხოლოდ ჯანმრთელობის სურვილს უტოვებს. ადამიანიც ავადმყოფობას სიკეთის გზაზე დაბრკოლებად კი არა, თავისთავად საძულველ მოვლენად აღიქვამს. შედეგად ძლიერდება მოუთმენლობა, რომელიც კეთილგონიერებით ვერ იკურნება და დრტვინვაში გადაიზრდწება, რაც სნეულს უწინდელ სიმშვიდესა და მოთმინებას წარსტაცებს. მტერი კი ამით ხარობს. ზუსტად ასე შეაშფოთებს, მოშლის ბოროტი ღატაკსაც, რომელიც მოთმინებით იტანდა საკუთარ ხვედრს და წარმოუსახავს, თუ როგორი სათნო საქმეებით განმშვენდებოდა იგი, სიმდიდრე რომ ჰქონოდა.
ასევე ცდილობს მტერი იმათ დამარცხებას, ვინც სავანეში ან რომელიმე ბერის მორჩილებაშია. არწმუნებს, რომ ასეთი ცხოვრებით დიდხანს ვერ მიაღწევენ სასრუველ სრულყოფილებას და მათში დაყუდების ან განდეგილობის სურვილს აღძრავს. ზოგჯერ მტრის ამგვარ ჩაგონებებს ემორჩილებიან ხოლმე, მაგრამ შემდეგ, განმარტოებისას, მცონარებენ და იმასაც ჰკარგავენ, რაც მორჩილებით შეიძინეს.
პირიქითაც ხდება: მტერი ახერხებს განდეგილობიდან და დაყუდებიდან მოაბრუნოს ზოგიერთი. ამ დროს ცდილობს დაარწმუნოს, რომ მათი ყოფა, მათთვისაც და სხვებისთვისაც, სრულიად უსარგებლოა, მაშინ, როცა სავანეში შეეძლო დღედაღამ სასარგებლო საქმე ეკეთებინა. როდესაც ასეთი მოღვაწე სავანეში მიდის საცხოვრებლად, ვერ ასწრებს სასარგებლო საქმის კეთებას და იმასაც კარგავს, რაც უდაბნოში მოსაგრეობით შეიძინა.
უამრავი სხვა შემთხვევაც ვიცით, როდესაც მტერი ცდილობს, ადამიანი ერთი სახის ქმედებას მოწყვიტოს სხვა, თითქოსდა უფრო სასარგებლო საქმეზე მიტყუებით. ამით კი ორივეს ჩაშლის ხოლმე.
ამ საცდურს ადვილად ის დააღწევს თავს, ვისაც გამოცდილი მრჩველი, ხელმძღვანელი და თანამოსაუბრე ჰყავს და მდაბალი მორჩილებით ასრულებს მათ რჩევა-დარიგებას. ხოლო ვინც ამგვარ სიკეთეს მოკლებულია, მან, დაე, ისწავლოს ავის კარგისგან გარჩევა იმ ქრისტიანული საწყისების მიხედვით, რომლებითაც უნდა წარიმართოს ჩვენი ცხოვერბა. თუ ჩვენს კეთილს საქმეს დაბრკოლება აღუდგება წინ, ჩვენი ნებით კი არა, ღვთისგან იქნება მომდინარე, თვინიერად მიიღე და ყურს ნუ ათხოვებ ჩაგონებას, აზრს, რომელიც მოთმინების გზიდან გადაგახვევინებს. ასეთ შემთხვევას ღმერთი გიგზავნის და შესაბამისი მოქმედების გარდა არაფერს მოელის შენგან. სნეული ხარ თუ ღატაკი, დაითმინე. უფალი მოთმინების გარდა არაფერს ითხოვს შენგან. თუ დიდსულოვნად დაითმენ, მუდამჟამს სიკეთეს აღასრულებ. უფალი მუდამჟამს იხილავს, რომ თუ მშვიდად იტან ყოველივეს, სიკეთესაც იქმ და სათნოდაც ცხოვრობ, მაშინ, როდესაც ჯანმრთელ ადამიანს მხოლოდ დროდადრო თუ მისდის საქმე კარგად. ამიტომ როდესაც შენი მდგომარეობის შეცვლას ესწრაფვი, კარგის ცუდზე შეცვლას ცდილობ.
თუ ვითარება, რომელშიც შემთხვევით აღმოჩნდი და რომელიც, შენი აზრით, ცუდად მოქმედებს კეთილ საქმეებზე, შენზედ იქნებოდა დამოკიდებული, ალბათ, განსჯიდი და ისე მიიღებდი გადაწყვეტილებას. უერთგულე ამ განსჯას და აზრებს გაფანტვის საშუალებას ნუ მისცემ. ეცადე, გულისყური იმ ერთზე გაამახვილო, რაც ჯერ-არს შენდა გასაკეთებლად. მშვიდად განაგრძე საქმე და მტკიცედ გჯეროდეს, თუ ყველაფერს უფალს მიუძღვნი და თვითგანდიდებაზე არ იზრუნებ, შენი ქმედება აუცილებლად ნაყოფს გამოიღებს და ღვთის მიერ შეიწირება, როგორც ყველაზე დიდი მსხვერპლი. და მშვიდად იყავი.