შემოგთავაზებ ზოგად წესს იმის შესახებ, თუ როგორ გამოვიყენოთ გარეგანი გრძნობები,რათა მათგან მიღებულმა შთაბეჭდილებებმა სულიერად და ზნეობრივად არ განგვძარცვოს. ყურად იღე!
ა) ძმაო ჩემო, მტკიცედ გეპყრას ხელთ სწრაფი და ბოროტი მძარცველები - შენი თვალები - და არაფრით დართო ნება, ცნობისმოყვარედ უმზირონ ქალის სახეს, იმის მიუხედავად, ლამაზია თუ არა; არც მამაკაცებს, განსაკუთრებით, ახალგაზრდებსა და უწვერულებს. არ მისცე საშუალება, უმზირონ შიშველ სხეულს, არა მარტო სხვისას, საკუთარსაც. ამგვარი ცნობისმოყვარეობისა და ვნებიანი მზერისგან, შესაძლოა, გულში სიტკბოების მომგვრელი სიძვის ნდომა გაჩნდეს, არა უბიწო, როგორც ამბობს უფალი: ყველამ, ვინც ნდომით შეხედა ქალს, უკვე იმრუშა მასთან საკუთარ გულში (მათ. 5,28). ბრძენსაც უთქვამს: „ცქერისგან იბადება გულისთქმა“. ამიტომ სოლომონ ბრძენიც გვაფრთხილებს თვალთა დატყვევებისა და მაცდური სილამაზით დაკოდვის საშიშროების შესახებ: გული ნუ მიგივა მის სილამაზზე, არ გამოგიჭიროს თავისი წამწამებით (იგავ. 6,25). აი, თავისუფლად მზერის დამღუპველი შედეგებიც: ღვთის ძენი, სიფეასა და ენოსის შთამომავლები კაენის ქალიშვილებით მოიხიბლნენ; სიქემმა, ემორის ვაჟმა, იაკობის ქალიშვილის დინას ნახვის შემდეგ მასთან შესცოდა; სამსონი დალიდას სილამაზემ დაატყვევა (მსაჯ.16); დავითი ბერსაბეს დანახვამ აცდუნა (2 მეფ. 11); ორ მოხუც მსაჯულს გონება დააკარგვინა სუსანას სილამაზემ (დან. 13).
ერიდე გემრიელი სასმელ-საჭმელის დანახვასაც. გაიხსენე ჩვენი წინაპარი ევა, რომელმაც სამოთხეში აკრძალური ხის ნაყოფი იხილა, მონდომა, მოწყვიტა, იგემა და საკუთარი თავიცა და მთელი მოდგმაც სიკვდილს დაუმონა. ნდომით ნუ უმზერ ლამაზ ტანისამოსს, ნურც ოქრო-ვერცხლს, ნურც ერისკაცთა ბრწყნივალე მორთულობას, რათა შენი თვალებით სულში დიდებისმოყვარების ვნება არ შემოვიდეს. მათგან განთავისუფლებას ასე შესთხოვს უფალს დავით წინასწარმეტყველი: მოაქციენ თუალნი ჩემნი, რაითა არა იხილონ ამაოებაი (ფს.118,37). საერთოდ კი ერიდე ცეკვებს, დღესასწაულებს, ქეიფებს, კამათს, ჩხუბს, უქმადმეტყველებას და სხვა შეუფერებელ და ბილწ საქმეთ, რაც უყვარს უგუნურ სოფელს და რასაც კრძალავას საღვთო სჯული. გაექეცი და თვალი მოარიდე ყოველივე ამას, რათა გული ვნებებით, ხოლო წარმოსახვა ბილწი სახეებით არ აგევსოს; რათა მათ შენს წინააღმდეგ არ აღძრან მღელვარება და ბრძოლა, რაც ჩაახშობს იმ ღვაწლის უწყვეტობას, რომლითაც ვნებებს უნდა შეეწინააღმდეგო. შეიყვარე ეკლესიაში სიარული და უმზირე წმიდა ხატებს, წმიდა წიგნებს, საძვალეებს, სასაფლაოებს და სხვა სიწმიდეთ, რაც სულისთვის მაცხოვნებელია.
ბ) მოგიწევს ფხიზლად დაიცვა სმენაც.
1. ნუ მოისმენ ბილწ და ვნებიან საუბრებს, დამატკბოელ სიმღერებსა და მუსიკას. ეს ყველაფერი სულს ნეტარებით ავსებს და ანებივრებს, გულს კი ხორციელი ვნებით აღანთებს, გახსოვდეს დაწერილი: შვილო, იყავი ბრძენი, გული გამიხარე (იგავ. 27,11).
2. ნუ მოუსმენ ხმაურიან და მხიარულ საუბრებს, ამაო და საარაკო მოთხრობებსა და ამბებს. ხოლო თუ უნებურად მოგიწევს მოსმენა, ნუ გაერთობი და ნუ მოიწონებ მათ. ქრისტიანისთვის სამარცხვინოა ამგვარი სიამოვნებების ძიება, ეს მხოლოდ იმ გარყვნილ ადამიანებს შეეფერებათ, ვისზედაც წმიდა პავლე მოციქულმა თქვა: და ყურს აღარ ათხოვებენ ჭეშმარიტებას, და მიუბრუნდებიან ზღაპრებს (2 ტიმ. 4,4).
3. ნუ მოისმენ სასამართლოებს, ცილისწამებებსა და ჭორს, რასაც ხანდახან ავრცელებენ მოყვასის შესახებ. თუ შეგიძლია, შეაწყვეტინე ასეთი საუბრები, თუ არადა, განერიდე, რათა არ მოისმინო. წმიდა ბასილი დიდი მოკვეთის ღირსად მიიჩნევს როგორც განმკითხველებსა და ცილისმწამებლებს, ასევე იმათ, ვინც ყურს უგდებს მათ და არ ეწინააღმდეგება.
4. ნუ მოისმენ და ნუ დატკბები ამაო, უაზრო საუბრებით, რაშიც ხარჯავს დროს ამა სოფლის მცხოვრებთა უმეტესობა. ძველ აღთქმაში წერია: ცრუ ხმები არ დაყარო (გამ. 23,1), ხოლო სოლომონ ბრძენი ამბობს: სიცრუე და ტყუილი მაშორე (იგავ. 30,8). უფალმა კი განსაჯა: ხოლო მე გეუბნებით თქვენ: ყოველი ფუჭი სიტყვისათვის, რომელსაც იტყვიან კაცნი, პასუხს აგებენ ისინი განკითხვის დღეს (მათ. 12,36).
5. და ბოლოს, საერთოდ ერიდე ნებისმიერ სიტყვასა და საუბარს, რამაც შენს სულს შეიძლება ავნოს. მათ შორისაა ქება-დიდება, როგორც ამბობს ესაია: ჩემო ერო, შენმა მეგზურებმა დაგაბნიეს და გზა-კვალი აგირიეს! (ეს. 3,12). მაგრამ გიყვარდეს ღვთის სიტყვის, წმიდა საგალობლების, ფსალმუნების და ყველაფერი იმის მოსმენა, რაც წმინდა, ბრძნული და სულისთვის მარგებელია. განსაკუთრებით შეიყვარე, როდესაც გაძაგებენ და გსაყვედურობენ.
გ) დაიცავი ყნოსვა ნებისმიერი სახის კეთილსურნელებისგან, რამაც შეიძლება ხორციელი გულისსიტყვები და ნდომა აღგიძრას: ნუ შეინახავ, ნუ იცხებ, ნუ შეისუნთქავ ჭარბად და ვნებით. ყოველივე ეს ქარაფშუტა ქალის ჩვეულებაა და არა სიბრძნისმოყვარე მამაკაცისა. მათგან სულის სიმხნევე სუსტდება და ხორციელი სურვილები აღიგზნება. მათ კი ძალუძთ, შეცოდებამდე მიიყვანონ ადამიანი. ვინც ამგვარ აღმგზნებ ნელსურნელებას იყენებს, მასზე ხშირად აღსრულდება წინასწარმეტყველება: სამსხვერპლო თასებიდან სვამენ ღვინოს და საუცხოო ზეთით იპოხებიან (ამოს. 6,6). სურნელების ნაცვლად აუვათ სიმყრალე (ეს. 3,23).
დ) დაიცავი გემო და მუცელი. ნუ დაამონებ ტკბილ, ნოყიერ, ნაირნაირ, სურნელოვან და ცხარე სასმელ-საჭმელს. ასეთ მანუგეშებელ ტრაპეზს, ვიდრე მისთვის ყოველივე საჭიროს შეიძენდე, შეუძლია სიცრუემდე, მოტყუებამდე, ქურდობამდეც კი მიგიყვანოს და სხვა ვნებისა და ბოროტი საქმეების ტყვედაც გაქციოს. ხოლო როდესაც სასურველს მოიპოვებ და მისით დატკბები, შეიძლება ხორციელი ცოდვით და პირუტყვული აღგზნებით დაეცე, რაც, როგორც წესი, მუცლის საშუალებით მოქმედებს. და მაშინ წინასწარმეტყველი ამოსის სიტყვისამებრ დაგემართება: განისვენებენ სპილოს ძვლის საწოლზე და ნებივრობენ თავიანთ სარეცლებზე; ფარის ცხვარსა და ბაგაზეე დაბმულ ხბორებს ჭამენ, სამსხვერპლო თასებიდან სვამენ ღვინოს (ამოს. 6,4.6).
ე) მოერიდე ხელით შეეხო, მოეხვიო არა მარტო უცხოს სხეულს - ქალისა იქნება, კაცისა, მოხუცისა თუ ყმაწვილისა, არამედ საკუთარსაც. განსაკუთრებული საჭიროების გარეშე ნუ შეეხები სხეულის ცნობილ ადგილებს. რაც უფრო თვითნებურია ასეთი შეხება, მით ცოცხალი და გრძნობიერია ხორციელი ვნების მოძრაობა და შეუჩერებლად მიაქანებს ადამიანს ცოდვისაკენ. ავხორცობას სხვა გრძნობებიც ხელს უწყობენ და შორიდან ეხმარებიან, რათა ადამიანი დაეცეს. ხოლო როდესაც ვინმე შეეხება იმას, რასაც არ უნდა მიჰკარებოდა, უკვე ძალზე ძნელად იკავებს თავს ცოდვისაგან.
მაცდუნებელია აგრეთვე თავსამკაული, ტანსაცმელი და ფეხსაცმელი. ამიტომ მოერიდე სხეულის მორთვას რბილი, ფერად-ფერადი და ბრწყინვალე სამოსით, თავს ნუ დაიმშვენებ ძვირფასი საბურავით და ფეხს - ასეთივე ფეხსაცმელით. ეს ქალებს შვენით, მამაკაცებისთვის კი შუფერებელია. სადად და უბრალოდ შეიმოსე, რათა სხეული დაიცვა ზამთრობით სიცივისგან და ზაფხულობით - სიცხისაგან; რათა შენც პორფირითა და ბისონით შემოსილი მდიდარივით არ გითხრან: შვილო, გაიხსენე, რომ შენსავე სიცოცხლეში მიიღე შენი სიკეთე (ლუკ. 16,25); და არ გამოსცადო წინასწარმეტყველ ეზეკიელის მუქარა, რომელმაც ამ ადამიანებს ასეთი განაჩენი გამოუტანა: იქამდე მივლენ, რომ თავად ჩამოვლენ თავიანთი ტახტებიდან ზღვის ხელმწიფენი, გადაიძრობენ მოსასხამებს და ნაქარგ შესამოსელს გაიხდიან (-26,16).
აქვე უნდა ვახსენოთ ყოველგვარი ხორციელი განცხრომა-ფუფუნებანი, როგორიცაა: ხშირი ბანაობა და აბაზანა, ლამაზი და კეთილმოწყობილი სახლები, რბილი ხალიჩები, ძვირფასი ავეჯი, მდიდრული სარეცელი და მასზე ნებივრობა. უფრთხილდი ყოველივე ამას, როგორც შენი უბიწოებისათვის სახიფათოს და ავხორცული სურვილებისა თუ ქმედებების და არაწმინდა გრძნობების გამომწვევ მიზეზს, რათა იმათი მემკვიდრე არ გახდე, ვისაც ამოს წინასწარმეტყველი აფრთხილებს: ვაი უზრუნველთ... განისვენებენ სპილოს ძვლის საწოლზე და ნებივრობენ თავიანთ სარეცლებზე (-6,14).
ყოველივე, რაზედაც ვისაუბრეთ, ის ნიადაგია, რომლითაც მაცდუნებელი გველი იკვებება. ამ ყველაფრით კი ჩვენი ხორციელი ვნებები საზრდოობს. თუ უყურადღებოდ არ დატოვებ მათ და უმნიშვნელოდ არ მიიჩნევ, მამაცურად შეეწინააღმდეგები და გრძნობების მეშვეობით შენს გულსა და სამშვინველში არ შემოუშვებ, გარწმუნებ, ადვილად დასძლევ სატანას და ვნებებს, რადგან არ მისცემ იმ საკვებს, რითაც შენში ისაზრდოებდნენ. და სულ მალე მოიპოვებ გამარჯვებას უხილავ ბრძოლაში.
იობი გვეუბნება, ლომი იმიტომ დაიღუპა, რომ საჭმელი არაფერი ჰქონდა: ლომი უნადავლოდ დაიღუპება, ძუ ლომის ბოკვერნი გაიფანტებიან (-4,11). იგი გამოხატავს სატანას, ჩვენს უძველეს მტერს, რომელიც გარბის იმ ადამიანისგან, ვინც საკვებს არ აძლევს, რასაც იმ ვნებების დამარცხებითა და დათრგუნვით იქმს, რომლებიც გარეგნული გრძნობების მიერ მიღებული შთაბეჭდილებებით აღიგზნებიან. როგორც პატრიარქ ფოტის ბიბლიოთკაში ვინმე მონაზონი იობი ამბობს, სატანა იმით ჰგავს ლომს, რომ ცდილობს, ადამიანი ჯერ მცირე, ჭიანჭველასავით უმნიშვცნელო ცოდვებით დასცეს, ხოლო შემდეგ, როდესაც შეეჩვევა მათ, დიდ შეცოდებებსაც მოუვლენს. და კიდევ იმითაც ჰგავს, რომ თავიდან ჭიანჭველასავით მცირე და უძლური გვგონია, შემდეგ კი უზარმაზარი ლომივით ძლიერი გოლიათი აღმოჩნდება ხოლმე.