ხორციელ ვნებებს, ჩემო ძმაო, განსაკუთრებული ხერხით უნდა ებრძოლო, ვიდრე დანარჩენთ. ეს რომ ჯეროვნად შეძლო, იცოდე, სულ სხვაგვარი მოქმედებაა საჭირო ამ ვნებით განცდამდე, სხვა - განცდისას და სხვა - მისი დასრულებისას.
განცდამდე ყურადღება უნდა გაამახვილო იმ მიზეზებზე, რომლებიც, ჩვეულებრივ, განსაცდელს ან ვნებათა აღძვრას იწვევენ. ამ დროს ყოველნაირად უნდა აარიდო თავი შემთხვევებს, რომელთაც ხორციელი სიმშვიდის დარღვევა ძალუძთ, განსაკუთრებით საწინააღმდეგო სქესის ადამიანებთან შეხვედრებს. თუ ზოგჯერ აუცილებელი იქნება ასეთ პიროვნებებთან საუბარი, ესაუბრე ცოტა ხანს და გარეგნული თავმდაბლობა და სახის ერთგვარი სიმკაცრე შეინარჩუნე. სჯობს, შენი სიტყვები თავაზიანობასთან ერთად თავშკავებული იყოს, ვიდრე კეთილგანწობილი.
არასოდეს ენდო შენს მტერს (ზირ. 12,10) - ამბობს ზირაქის სიბრძნე. და შენც ნურასოდეს დაუჯერებ საკუთარ სხეულს. როგორც სპილენძი თავისთავად შობს ჟანგს, ასევე გახრწნილი ხორციელი ბუნება შობს უკეთურ ხორციელ ვნებებს, რადგან სპილენძივით ჟანგდება მისი ბოროტება (იქვე). ვიმეორებ, ნუ მიენდობი საკუთარ თავს, თუნდაც დიდი ხნის განმავლობაში არ განგეცადოს ხორციელი ნდომა. რაც მრავალი წლის განმავლობაში არ გაგიკეთებია, შეიძლება ერთ წამში, ერთ საათში ჩაიდინო. ეს სამგზის შეჩვენებული ბოროტებაა, და, როგორც წესი, თავდასხმისთვის ყოველთვის უჩუმრად ემზადება. იცოდე, რაც უფრო სხვად გაჩვენებს თავს და ოდნავადაც არ გაძლევს ეჭვის საფუძველს, მით მეტი ზიანი მოაქვს და, ხანდახან - სასიკვდილოც.
ყველას იმ საპირისპირო სქესის წარმომადგენელთა შიში უნდა ჰქონდეს, რომლებთანაც სასურველი და ცხოვრებისეული ყოფის შესაფერ ან ნათესაურ ურთიერთობებს ამჯობინებს; ან ურთიერთობებს იმიტომ, რომ ისინი სათნონი და პატიოსანნი არიან; ან მათგან რაიმეთია დავალებული და სურს, უფრო ხშირად გამოავლინოს საპასუხო კეთილგანწყობა. უნდა უფრთხოდე ამგვარ ურთიერთობას, რადგან მას, თუ საკუთარი თავისადმი გარკვეულ შიშსა და ყურადღებას არ იჩენ, თითქმის ყოველთვის დამღუპველი გრძნობისმიერი ტკბობა ახლავს თან, რაც ნელ-ნელა, შეუმჩნევლად აღწევს სულის სიღრმემდე და ისე ბინდავს გონებას, რომ ამ სენით დაავადებული არაფრად ადებს ცოდვის ისეთ მიზეზებს, როგორიცაა: ვნებიანი მზერა, ორმხრივი ტკბილი საუბრები, მიმზიდველი მოძრაობა თუ სხეულის მდგომარეობა, ხელის ჩამორთმევა და სხვა. საბოლოოდ ამისგან ცოდვითაც ეცემიან და სატანის მახეში ებმებიან,საიდან თავის დაღწევაც ზოგჯერ აღარ ძალუძთ.
გაექეცი ამ ცეცხლს, ჩემო ძმაო, რადგან შენ დენთი ხარ. ნურასოდეს იქნები თავდაჯერებული და ნუ იფიქრებ, რომ სველი დენთი ხარ და მტკიცე, კეთილი ნების პატრონი. არა, არა! იფიქრე, რომ მშრალზე მშრალი დენთი ხარ და, როგორც კი ალს იგრძნობ, მყისვე აფეთქდები. ნუ გექნება საკუთარი გადაწყვეტილბის იმედი, რომ გიჯობს, მოკვდე, ვიდრე შეცოდებით შაურაცხჰყო ღმერთი. დავუშვათ, სველი დენთი ხარ. ხშირი ურთიერთობისა და სიახლოვისგან ხორციელი ცეცხლი თანდათან ამოაშრობს შენი კეთილი ნების მაცოცხლებელ წყალს და, თავადაც ვერ შეამჩნევ, ისე გაეხვევი ხორციელი სიყვარულის ალში. და ისე ძლიერ, რომ არ შეგრცხვება ხალხის და აღარც ღვთის შიში გექნება; ცოდვის ჩადენის იმგვარ ლტოლვას იგრძნობ, რომ არაფრად ჩააგდებ ღირსებას, სიცოცხლეს და ჯოჯოხეთურ სატანჯველს.
ყოველნაირად ეცადე, გაექცე:
ა) ურთიერთობას იმ ადამიანებთან, რომლებიც შეიძლება საცდურად გექცნენ. თუ გულწრფელად გსურს, ცოდვას არ დაემონო და სულიერი სიკვდილი არ იგემო. სოლომონ ბრძენი ბრძენს უწოდებს მას, ვისაც ეშინია და გარუბის ცოდვის მიზეზს; ხოლო ის, ვინც კადნიერია, თავდაჯერებული და არ გაურბის მას, უგნურია: ბრძენი ფხიზლობს და ბოროტებას ერიდება, უგნური კი ბრაზიანია და თავდაჯერებული (იგავ. 14,16). განა ამას არ გულისხმობდა წმიდა მოციქულიც, როდესაც კორინთელებს მიმართავდა: ერიდეთ სიძვას (1 კორ. 6,18)?
ბ) მოერიდე უქმად ყოფნას და სიზარმაცეს. მხნედ იდექი, თვალ-ყური ადევნე გულისსიტყვებს, ბრძულად განაგე საქმეები, ისე, როგორც შენი მდგომარეობა მოითხოვს.
გ) არასოდეს ეურჩო შენს წინამძღვარს და სულიერ მოძღვარს, ყველაფერში ხალისით დაემორჩილე და, რაც უნდა გიბრძანონ, სწრაფად და მზადყოფნით აღასრულე. განსაკუთრებით ის, რაც დამამდაბლებელია შენთვის და საძულველია შენი ნებისა და მიდრეკილებებისათვის.
დ) საკუთარ თავს ნურასოდეს მისცემ მოძმის განკითხვის უფლებას. განსაკუთრებით ნურავის განსჯი და განიკითხავ იმ ხორციელი ცოდვის გამო, რომელზედაც ვსაუბრობთ. თუნდაც ვინმემ შესცოდოს, მის მიმართ შეწყალება და თანაგრძნობა გამოიჩინე. ნუ შეიძულებ და ნუ დასცინებ. მისი შეცდომა შენთვის სიმდაბლის გაკვეთილად იქცეს, რადგან შენც სუსტი და უარესის ჩამდენი ხარ. შარაგზის მტვერი ხარ. დღეს ის დაეცა, ხვალ კი მე დავეცემი, - უთხარი საკუთარ თავს. იცოდე, თუ სხვებს აბუჩად აიგდებ და განიკითხავ, ღმერთი მკაცრად დაგსჯის ამისთვის და იგივე ცოდვით დაეცემი, რისთვისაც სხვას განსჯიდი: ნუ განიკითხავთ, რათა არ განიკითხნეთ (მათ. 7,1). შენც ხომ იმიტომ განისჯები, რომ დაცემის შედეგად საკუთარი სიამაყის დამღუპველობა შეიცნო და მდაბლად ითხოვო ორი ბოროტი ჩვევის - სიამაყისა და სიძვისგან განკურნება?! ხოლო როდესაც უფალი თავისი სახიერების გამო შეცოდებისგან გიფარავს და მტკიცედ იცავ გულისსტიყვების სიწმინდეს, მაინც შეწყვიტე განსჯა და ნუ იმედოვნებ საკუთარ თავზე, არამედ გეშინოდეს და არ გჯეროდეს ამ მდგომარეობისა.
ე) იფხიზლე და მიაყურადე საკუთარ თავს, თუ რაიმე სათნოებას მოიხვეჭ, ან სულიერ კეთილგანწყობას მოიპოვებ, დიდი წარმოდგენა ნუ შეგექმნება თავზე და ნუ იოცნებებ, თითქოს რაიმე მნიშვნელოვანს წარმოადგენდე და მტერი თავდასხმას ვერ გაგიბედავს; და იმდენად გძულს და გეზიზღება, რომ თუ მიახლოებას გაბედავს, მყისვე უკუაგდებ. როგორც კი ასე იფიქრებ, მაშინვე ისე ადვილად დაეცემი, როგორც შემოდგომის ფოთოლი წყდება ხიდან.
აი, რა უნდა გაითვალისწინო ხორციელი ვნებით ცდუნებამდე.
უშუალოდ შეცოდებისას კი, აი, რა უნდა მოიმოქმედო: შეიცანი ცოდვის წარმომშობი მიზეზი და მაშინვე განიშორე. იგი ან შინაგანია ან გარეგანი. გარეგანია: თვალის (მზერის) მიშვება, ამო საუბრები, სასიამოვნო შინაარსისა და ჰარმონიის სიმღერები, ნაზი ქსოვილის ტანისამოსი, სუნამოები, თავისუფალი ურთიერთობები და საუბრები, შეხება და ხელის ჩამორთმევა, ცეკვები და სხვა მრავალი. ყოველივე ამას ასე შეიძლება უმკურნალო: უბრალო და სადა ტანისამოსი, არდანახვის, არმოსმენის, არშეხების, არდალაპარკების სურვილი; შორს ყოფნა ყოველივე იმისგან, რაც ბილწ განწყობას წარმოშობს. განსაკურებით კი, როგორც უკვე ვთქვით, საწინააღმდეგო სქესის წარმომადგენლებთან მორიდება. ცოდვის წარმომშობი შინაგანი მიზეზი შეიძლება იყოს როგორც ხორცის განცხრომა და სიამოვნებით ცხოვრება, როდესაც ნებისმიერ ხორციელ სურვილს ვიკმაყოფილებთ, ასევე ბილწი გულისთქმები. ასეთი გულისთქმები ან თავისთავად წარმოიშობიან ნანახის, მოსმენილისა თუ განცდილის გახსენებისას, ან ბოროტი ძალების მიერ აღიძვრიან.
რაც შეეხება ხორციელ კმაყოფილებასა და განცხრომას: როგორც გონიერი და გამოცდილი წმინდა მამები გვირჩევენ, უნდა დავაცხროთ მარხვით, მღვიძარებით, დაქანცვამდე მუხლმოდრეკით და სხეულის მოძულების სხვა ნებელობითი საშუალებებით. ყოველგვარ გულისსიტყვათა განკურნება კი, რისგანაც უნდა მომდინარეობდნენ ისინი, შენი მდგომარეობისთვის შესაფერისი სხვადასხვა სულიერი ვარჯიშით ხდება. ესენია: წმიდა და სულისთვის მარგებელი წიგნების კითხვა (განსაკუთრებით ეფრემ ასურის, იოანე კიბისაღმწერელის, სათნოებათმოყვარეობის და სხვა), კეთილკრძალული განსჯა და ლოცვა.
როდესაც ლოცვისას ბილწი გულისსიტყვები შემოგიტევს, ასე მოიქეცი: მყისვე გონებით ჩვენთვის ჯვარცმულ მაცხოვართან ამაღლდი და სულის სიღრმიდან შეჰღაღადე: უფალო იესო, უტკბესო იესო ჩემო! იჩქარე შეწევნად ჩემდა და ნუ დაანებებ მტერს ჩემს თავს! - ამავე დროს გონებით მოეხვიე ცხოველსმყოფელ ჯვარს, რომელზედაც უფალი შენთვის ევნო, ეამბორე მაცხოვრის იარებს და სიყვარულით წარმოთქვი: უწმიდესო იარებო, განგმირეთ ჩემი წყეული და უწმინდური გული, ნუ დაუშვებთ, რომ შეგბილწოთ და შურაცხგყოთ ჩემი შეცოდებით.
მართალია, ზოგი გვირჩევს ამას, მაგრამ როდესაც შენში ხორციელი ტკბობის ბილწი გულისსიტყვები მრავლდებიან, საკუთარ განსჯებს პირდაპირ მათ წინააღმდეგ ნუ მიმართავ. გონებით ნუ წარმოიდგენ ხორციელი შეცოდების უწმინდურებასა და სიბილწეს, ნურც მის შემდგომ სინდისის ქენჯნას, ნურც შენი სხეულის გახრწნასა და ქალწულებრივი სიწმინდის დაკარგვას, პირადი ღირსების შელახვას ან რაიმე მსგავსს. გიმეორებ, ნუ იფიქრებ ამგვარ რაიმეზე, რადგან ასეთი განსჯა ყოველთვის როდი დაძლევს ხორციელ ცოდვას, პირიქით, შეიძლება ბრძოლის გაძლიერებას, ხანდახან კი დაცემასაც შეუწყოს ხელი. მიუხედავად იმისა, რომ გონება ამ დროს ეწინააღმდეგება და ეკამათება ვნებას, აზრი იგივე საგანს დასტრიალებს თავს, რომლის მიმართაც გული გულგრილი არ არის. ამიტომ გასაკვირი არაა, რომ მაშინ, როდესაც გონება მკაცრად განსჯის ასეთ ქმედებებს, გული მათთან ერთად ტკბება და მათთან თანხმობაშია. სწორედ ესაა შინაგანი დაცემა. სჯობს იმ საგნებზე იფიქრო, რომლებიც დაჩრდილავენ ამ სიბილწეს და სრულიად განაშორებენ მისგან შენს ყურადღებას, გულს კი გამოაფხიზლებენ. ფიქრისთვის ასეთ საგანს წარმოადგენს ცხოვრების არსი და ჩვენთვის განკაცებული მაცხოვრის ჯვარზე ვნება, ჩვენი სიკვდილის გარდუვალი საათის, საშინელი სამსჯავროს დღისა და ჯოჯოხეთური სატანჯველის სხვადასხვა სახის წარმოდგენა.
თუ ბილწი გულისთქმები მაინც განსაკუთრებული სიძლიერით და დაუოკებლად განაგრძობენ თავდასხმას, როგორც ხშირად ხდება, ნუ შეკრთები და ნუ შეწყვეტ იმაზე ფიქრს, რაც გირჩიე. ნუ ეცდები, პირისპირ შეება ვნებებს და მათი უკეთურება ამხილო. განაგრძე ფიქრი და, რაც შეიძლება, გულდასმით გაიაზრე ყოველივე ზემოთქმული - ის, რაც გამოგაფხიზლებს და შიშს მოგგვრის. ოდნავადაც არ აღელდე ბილწი გულისთქმების გამო, თითქოს ისინი შენ არც გეკუთვნოდეს. იცოდე, მათ განსაგდებად ზიზღსა და სიძულვილზე უკეთესი არაფერია. ამგვარ განსჯას ხშირად დაურთე თან ლოცვა: უფალო ჩემო და მხსნელო, შენი გამოუთქმელი სახიერების წყალობით გამათავისუფლე და მიხსენი მტრებისგან. ფიქრიც დახლოებით ასეთი ლოცვით დაასრულე.
ამიერიდან მეტად ნუღარ მიაპყრობ გონების თვალს ხორციელი უწმინდურებისკენ, რადგან მხოლოდ მისი წარმოდგენაც კი სახიფათოა. ნუ გაუბამ საუბარს ამა თუ იმ ცდუნებას, ნუ ეცდები გაარკვიო, დათანხმდი თუ არა რაიმე ცოდვაზე. ასეთი გამომეძიებლობა, ერთი შეხედვით, სასარგებლოა, სინამდვილეში კი ეშმაკის მახეა. ამგვარად დაგამძიმებს, სულმოკლეობასა და უიმედობას მოგგვრის და მსგავსი აზრებით იმ მდგომარეობამდე მიგიყვანს, რომ უკვე საქმით შესცოდავ, ან ასეთივე, ან სხვა ცოდვით.
შემაშფოთებელი გულისთქმების ასეთი გამომეძიებლობის მაგივრად გირჩევ, წახვიდე და სულიერ მოძღვარს დაწვრილებითი აღსარება უთხრა. გული და გულისთქმები დაამშვიდე, თავს სხვადასხვა კითხვით ნუ დაიტანჯავ და საკუთარი მოძღვრის გადაწყვეტილებას მიენდე. ოღონდ ყველაფრი გაუმხილე მას, რაც შენს გონებასა და გრძნობას აშფოთებდა და აშფოთებს, ნურაფერს დამალავ და სირცხვილის გამო ნუ დადუმდები, არამედ მორჩილად დამდაბლდი. ნებისმიერ ბრძოლაში ჩვენთვის უმთავრესი ღრმა სიმდაბლეა, რათა მტერი დავძლიოთ. მით მეტი მოგვეთხოვება ხორციელი ბრძოლისას, რადგან ეს შეცოდება მეტწილად სიამაყისგან, ან მისგან განსაკურნავად და ჭკუის სასწავლადაა. ამიტომ ამბობს წმიდა იოანე კიბისაღმწრელი: „მან, ვინც იმრუშა ან სხვა ხორციელი ცოდვა ჩაიდინა, უპირატესად სიამაყით შესცოდა. და ცოდვით დაცემაც იმიტომ დაიშვა, რომ დამდაბლდეს: „სადაც ხდება დაცემა, იქ მანამდე სიამაყეა გამეფებული, რადგან სიამაყე დაცემის მაუწყებელია“ და კიდევ: „ამაყის დასჯა დაცემაა“ (სიტყვა, 23, 4-10).
როდესაც ბილწი გულისთქმები საბოლოოდ ჩაცხრება და შეცოდება გაივლის, აი, როგორ უნდა მოიქცე: რაც უნდა დარწმუნებული იყო და გჯეროდეს, რომ უკვე თავისუფალი ხარ ხორციელი ბრძოლისგან, ყოველმხრივ ეცადე, გონება და გულისყური შორს ამყოფო იმ საგნებისა და პირებისგან, რაც და ვინც საცდურის მიზეზად გექცა. ამიერიდან ნუ დაემორჩილები მათი ნახვის სურვილს იმ საბაბით, რომ შენი ნათესავები და
კეთილისმყოფელნი არიან. შეაგაონე საკუთარი თავი, რომ ესეც ვნებიანი საცდურია ჩვენი გახრწნილი ბუნებისთვის და მახეა სატანისა, რომელსაც ძალუძს ნათლის ანგელოზად გარდაისახოს და წყვდიადში ჩაგვიტანოს, როგორც წმიდა პავლე მოციქული ამბობს (2კორ. 11-14).