სწავლა მეოთხე

ღვთის შიშის შესახებ

[49]კათოლიკე ეპისტოლეში წმინდა იოანე ამბობს: ”სრულმან სიყუარულმან გარე განდევნის შიში“ (l იოან. 4.18). ნახეთ, რას ამბობს წმინდანი? რომელ სიყვარულზე ან რომელ შიშზე ლაპარაკობს? წინაწარმეტყველი ფსალმუნში ამბობს: ”გეშინოდენ უფლისა ყოველთა წმიდათა მისთა“ (ფსალმ. 33.10). ბევრი მსგავსი რამეა ნათქვამი წმინდა წერილში. თუ წმინდანებსაც, რომელთაც უფალი უყვართ, მისი ეშინიათ, როგორღა ამბობს, რომ სიყვარული შიშს აძევებს? წმინდანს სურს, გვაჩვენოს, რომ შიში ორგვარია: ერთია დამწყებთა და მეორე - სრულყოფილთა, ანუ იმათი, რომლებიც სრულყოფილნი არიან და სიყვარული მოიპოვეს.

ზოგიერთი ღვთის ნებას ტანჯვის შიშით ასრულებს. ასეთი ადამიანი, როგორც აღვნიშნე, ჯერ კიდევ დამწყებია. ის სიკეთის გამო კი არა, ტანჯვის შიშით მოქმედებს. სხვა ღვთის ნებას ღმერთის სიყვარულით ასრულებს, ღვთის სათნოსაყოფად. მან იცის, რა არის კეთილი. იგია ის, ვისაც ჭეშმარიტი სიყვარული აქვს, რომელზეც წმინდანი ლაპარაკობს.

ამგვარ სიყვარულს ის სრულ შიშამდე მიჰყავს, რადგან მას ღვთის ეშინია, ღვთის ნებას ტანჯვის შიშით კი აღარ ასრულებს, არამედ, როგორც აღვნიშნე, ღმერთთან ყოფნის სიტკბოება უგემნია და ეშინია, არ მოაკლდეს მას. სიყვარულისგან შობილი ასეთი შიში ძველ შიშს აძევებს. ამიტომ ამბობს: ”სრულმან სიყუარულმან გარე განდევნის შიში“.

შეუძლებელია, გაჩნდეს სრულყოფილი შიში, თუ თავდაპირველად დამწყებთა შიში არ იქნა. როგორც წმინდა ბასილი ამბობს, სამი სახით სათნოვეყოფით ღმერთს: ტანჯვის შიშით, მადლისთვის ან კეთილი საქმისთვის. ამ სამით ვასრულებთ მცნებებს.

[50]თუ ტანჯვის შიშით ვმოქმედებთ, მონის ხარისხში ვართ, თუ მადლისათვის - მუშაკისა, და თუ სიკეთისთვის - ძის მდგომარეობაში. როცა ძე ცნობიერებას იძენს, მამის ნებას ცემის შიშით კი არ ასრულებს, არც მისგან საფასურის მიღების მიზნით, არამედ მისი სიყვარულის გამო, რადგან სიყვარული და პატივისცემა აქვს, რაც ძეს ეკუთვნის მამის მიმართ. მან იცის, რომ ყველაფერი, რაც მამისაა, მისია. ასეთს აღარ ჰქვია მონა, არამედ ”შვილ, მკჳდრცა ღმრთისა ქრისტეს მიერ“ (გალ. 4.7). ასეთს ღმერთის იმ პირველი შიშით კი აღარ ეშინია, არამედ ღმერთი უყვარს. როგორც მამა ანტონმა თქვა: ”ღმერთის კი არ მეშინია, არამედ მიყვარს“. ასევე, უფალმა აბრაამს, როცა თავის ძეს სწირავდა, უთხრა: ”აწ უწყი, რამეთუ გეშინის შენ ღმრთისაჲ“ (დაბ. 22.12). სრულყოფილი შიშის შესახებ ეუბნებოდა, სიყვარულისგან რომ მოდის.

რატომ უთხრა: ”აწ უწყი, რამეთუ გეშინის შენ დმრთისაჲ?“ - ამდენი ჭირი მოითმინა და ღმერთს დაემორჩილა: სამშობლო მიატოვა, უცხო და კერპთმსახურთა ქვეყანაში მივიდა, სადაც ღვთის მეცნიერების კვალიც არ იყო. ამასთან ერთად, შვილის დაკლვასაც ითმენდა.

ყოველივე ამის შემდეგ ღმერთმა უთსრა: ”აწ უწყი, რამეთუ გეშინის შენ დმრთისაჲ“. ცხადია, წმინდანთა სრულყოფილი შიშის შესახებ ეუბნებოდა. წმინდანებს დასჯის შიშით კი არ ეშინიათ ღვთის, არც მადლის მიღებისთვის, არამედ იმიტომ, რომ ღმერთი უყვართ და ეშინიათ, არაფერი გააკეთონ ღვთის ნების საწინააღმდეგოდ.

სიყვარული შიშს აძევებსო, იმიტომ ამბობს, რომ შიშით კი არ აკეთებენ, არამედ სიყვარულის გამო ეშინიათ. ეს არის სრულყოფილი შიში. სრულყოფილი კი, როგორც ვახსენე, არ მოვა, თუ თავდაპირველად მცირე არ მოვიდა, რადგან დაწერილია: ”და დასაბამი სიბრძნისა არს შიში უფლისა“ (იგავ. 1.7). ასევე ამბობს: ”დასაბამი და დასასრული არს შიში ღვთისაჲ“ (ისო ზირ. 1.15.18). დასაბამში პირველ შიშს გულისხმობს, ხოლო [51]დასასრულში - მეორეს, ღვთის სრულყოფილ შიშს. პირველი შიში ჩვენთვის ბუნებრივია, იგი ყოველგვარი ბოროტებისგან იცავს სულს. დაწერილია: ”შიშისათჳს უფლისა მოაქციოს ყოველმან ბოროტისაგან“ (იგავ. 15.27). თუ სასჯელის შიშით კაცი ბოროტისაგან მოიქცევა როგორც მონა, ვისაც თავისი ბატონისა ეშინია, ამით იგი კეთილ საქმემდე მივა. შემდეგ თანდათან იქამდე მივა, რომ მუშაკივით კეთილი საქმის იმედი ექნება. როცა მონასავით ეშინია და ბოროტებას გაურბის, ასევე, როცა მუშაკივით სიკეთის იმედით აკეთებს, როცა ამრიგად დაჰყოფს სიკეთეში, ღმერთს შეუერთდება და სიკეთის გემოს გაიგებს, შემდეგ ვეღარავინ განაშორებს მას, მსგავსად მოციქულის ნათქვამისა: ”ვინ განმაშორნეს ჩუენ სიყუარულსა მას ქრისტესსა“ (რომ. 8.35). შემდგომში იგი ძის საზომს მიაღწევს. ეს არის სრულყოფილი შიში. ამიტომ გვასწავლის წინასწარმეტყველი შიშის სხვადასხვაგვარობის შესახებ და ამბობს: ”მოვედით, შვილნო, ისმინეთ ჩემი, შიში უფლისაჲ გასწაო თქუენ“ (ფსალმ. 33.12). გავიაზროთ წინასწარმეტყველის თქმული. რას ნიშნავს მისი თითოეული სიტყვა?

ჯერ სათნოებისკენ მოგვიწოდებს, ამბობს: ”მოვედით“, თან დასძინა: ”შვილნო“. წმინდანები შვილს უწოდებენ უკეთურებისგან სათნოებისკენ მათი სიტყვით მოქცეულთ, როგორც მოციქული ამბობს: ”შვილნო ჩემნო, რომელთათჳს კუალად მელმის, ვიდრემდე გამოიხატოს ქრისტე თქუენ შორის“ (გალ. 4.19). შემდეგ ამბობს: ”შიში უფლისაჲ გასწაო თქუენ“. ჰხედავთ წმინდანის კადნიერებას? ჩვენ რამეს რომ ვიტყვით, ვამბობთ: გსურს, ღვთის შიშზე ან სხვა რამ სათნოებაზე ვილაპარაკოთ? წმინდანი ამგვარად კი არა, კადნიერებით ლაპარაკობს: ”მოვედით,შვილნო, ისმინეთ ჩემი, შიში უფლისაჲ გასწაო თქუენ. ვინ არს კაც, რომელსა ეშინის უფლისა და უყუარან ხილვად დღენი კეთილნი?“ (ფსალმ. 33.12,13) თითქოს, ვინმემ უპასუხა: მე მსურს, უფლის შიში მასწავლოო, ისე ამბობს: ,,დააცხრვე ენაჲ შენი ბოროტისაგან და ბაგენი შენნი ნუ იტყჳან ზაკუვასა“ (ფსალმ. 33.14).

[52]აი, ამგვარად გვიჩვენა ბოროტება, რათა არ ვაკეთოთ ის, რადგან ”დააცსრვე ენაჲ შენი ბოროტისაგან“ ნიშნავს, კაცმა არ დააბრკოლოს თავისი მოყვასი და ძვირი არ უთსრას. ხოლო ”ბაგენი შენნი ნუ იტყჳან ზაკუვასა“ ნიშნავს, არ უმზაკვროს მოყვასს. თავდაპირველად ცოდვები დაასახელა: ძვირის თქმა, მზაკვრობა, შემდეგ კი ზოგადად ცოდვაზე თქვა: ”მოიქეც ბოროტისაგან“, რაც ნიშნავს, ერიდე ყოველგვარ ბოროტებას და მოიქეც ცოდვასთან მიმყვანი ყოველი საქმისგანო. მარტოოდენ ეს კი არ თქვა, არამედ - ქმენ კეთილიცო. ზოგიერთი არც ბოროტებას აკეთებს, არც სიკეთეს. ასევე, ზოგიერთი არავისთან იქცევა უსამართლოდ, მაგრამ არც მოწყალებას იჩენს. ზოგიერთს არც არავინ სძულს და არც არავინ უყვარს. კარგად ამბობს წმინდანი: ”მოიქეც ბოროტისაგან და ქმენ კეთილი“ (ფსალმ. 33.15). აი, გვიჩვენა, როგორი თანამიმდევრულია ის სამი საზომი, წინათ რომ ვახსენეთ. ასევე გვასწავლის, ღვთის შიშით მოვიქცეთ ბოროტისაგან, რადგან, რაჟამს კაცი ბოროტებისგან მოქცევის ღირსი სდება, შემდგომში თავად მისი ბუნება იზიდავს მას სიკეთისკენ.

წმინდანმა გვასწავლა, მოვიქცეთ ბოროტებისგან და ვაკეთოთ სიკეთე, და მყისვე თქვა: ”მოიძიე მშჳდობაჲ და მისდევდი მას" (ფსალმ. 33.15). მხოლოდ ”მოიძიე იგი“ კი არ თქვა, არამედ ესეც - ”მისდეედი მას“, სწრაფად რომ დაეწიოო. დავუკვირდეთ წმინდანის სიტყვას და განვიხილოთ იგი: როცა კაცი ბოროტებისგან მოდრეკისა და სიკეთის კეთების ღირსი ხდება, მყისვე თავს ატყდება უამრავი ჭირი და მტრის ბრძოლა. იგი არამარტო იმისთვის წვალობს და ირჯება, რომ, როგორც მონის შესახებ ვთქვით, კვლავ არ დაუბრუნდეს ბოროტ საქმეს, არამედ, მუშაკის მსგავსად, მადლის მიღების იმედითაც. როცა მტერს შეებრძოლება და მცდელობას გამოიჩენს, შემდეგ სიკეთეს გააკეთებს, თუმცა ტანჯვითა და შეჭირვებით. როდესაც ღვთის შეწევნით კეთილ საქმეს დაეჩვევა, მოსვენებისა და მშვიდობის გემოს გაიგებს, მიხვდება, რა არის ბრძოლის ჭირი ან რა არის მოსვენებისა და მშვიდობის სიხარული. მაშინ მის მიღწევასა და მოპოვებას შე[53]ეცდება, რათა თავის თავში დაამკვიდროს იგი. ამის შემდგომ იგი სანატრელი გახდება. განა არსებობს იმ კაცზე უფრო სანატრელი, ვინც ამ საზომის ღირსი გამხდარა?!

ასეთი, როგორც მრავალგზის გვითქვამს, ძის ხარისხშია, თანახმად დაწერილისა: ”ნეტარ იყვნენ მშჳდობის მყოფელნი, რამეთუ იგინი ძედ ღმრთისა იწოდნენ“ (მათ. 5.9). ასეთი აღარ აკეთებს სიკეთეს სხვა რამის მიზნით, არამედ თავად სიკეთით შვების მიზნით. არც ეს სიხარული იცის ვინმემ გარდა იმისა, ვინც შეიცნო და იგემა იგი. მან იცის, რა სიხარულია ასეთი შიში.

აი, ვთქვით პირველი შიშისა და მეორის შესახებ, თუ რისგან მოგვაქცევს ღვთის შიში ან რისკენ მივყავართ. ახლა ვთქვათ, რით მოდის ღვთის შიში ან ჩვენგან რა აძევებს მას. მამებმა თქვეს, რომ ღვთის შიში მოდის: სიკვდილისა და ტანჯვის გახსენებით; კაცი ყოველ საღამოს უნდა იკვლევდეს, როგორ გაატარა ის დღე, და ყოველ დილით უნდა იძიებდეს, როგორ განვლო ის ღამე; არ უნდა იჩენდეს კადნიერებას; კაცი ღვთისმოშიშს უნდა დაუახლოვდეს. დაწვრილია: ძმამ ვინმე ბერს ჰკითხა: ”მამაო, როგორ მოვიპოვო ღვთის შიში?“ ბერმა უპასუხა: ”წადი და ღვთისმოშიშ კაცს დაუახლოვდი. რაკი ღვთის ეშინია, შენც ღვთის შიშს გასწავლის“. ხოლო ღვთის შიშს ჩვენგან აძევებს: სიკვდილისა და ტანჯვის გაუხსენებლობა; ის, რომ სიფრთხილეს არ ვიჩენთ, უწესოდ ვცხოვრობთ და უწესოებს შორის ვტრიალებთ; და კადნიერება, რაც სრული წარწყმედაა, რადგან ღვთის შიშს ისე არაფერი აძევებს სულიდან, როგორც კადნიერება. ამიტომ თქვა მამა აღათონმა, როცა კადნიერების შესახებ ჰკითხეს: ”კადნიერება ხორშაკივითაა (ძლიერი ცხელი ქარი - რედ.). როცა დაუბერავს, ყველა გარბის, ხეებზე ნაყოფს აფუჭებს“. ხედავ ამ ვნების ძალას? კიდევ ჰკითხეს მას: ”ასე სასტიკია კადნიერება?“ ”არ არსებობს კადნიერებაზე უფრო საშინელი ვნება - იგია ყოველგვარი ვნების მშობელი, რადგან ღვთის შიშს აძევებს,“ - თქვა მან.

[54]წერილის თანახმად, თუ ”შიშისათჳს უფლისა მოაქციოს ყოველმან ბოროტისაგან“ (იგავ. 15.27), მაშინ ცხადია, სადაც ღვთის შიში არ არის, იქ არის ყოველგვარი ბოროტებაც. ღმერთმა გვიხსნას კადნიერების საშინელი ვნებისგან. კადნიერება კი მრავალგვარია.

არსებობს კადნიერება სიტყვით, ხელის შეხებითა და შეხედვით. კადნიერებას კაცი ფუჭმეტყველებამდე, საერისკაცო ამაო საუბრებამდე და უწესო სიცილამდე მიჰყავს. კადნიერებაა უმიზეზოდ ვინმეს შეხება, სიცილით ხელის შევლება, სხვისთვის რამეს ხელიდან გამოტაცება, ურცხვად ვინმეს შეხედვა - ყოველივე ამას კადნიერება აკეთებს, ყველაფერი ეს იმიტომ ხდება, რომ სულში არ არის ღვთის შიში. ამით კი კაცი მცნებების უგულებელყოფამდე მიდის. რჯულის მცნებების მიცემის დროს ამიტომ ამბობდა ღმერთი: კრძალულ ქმნენით ძენი ისრაელისანი (შდრ. ლევ. 15.31). კრძალვის გარეშე თავად ღმერთსაც კი არ სცემენ პატივს, არც ერთ მცნებას იცავენ. ამიტომ არაფერია კადნიერებაზე უფრო საშინელი, ამიტომ არის იგი ყოველგვარი ბოროტების მშობელი. იგი კრძალვასა და ღვთის შიშს დევნის, მცნებათა უგულებელყოფას იწვევს. კადნიერებიდან მოდის ურცხვობა და ერთმანეთთან შეურაცხმყოფელი ლაპარაკი. კადნიერებისგანაა, როცა ვინმე ნახავს რამე უსარგებლო საქმეს და დაუყოვნებლივ მიდის, სხვა ძმას უამბობს, და არამარტო თავის თავს ვნებს, არამედ ძმასაც, რადგან ბოროტ გესლს უთესავს გულში. იქნებ, მისი გონება ლოცვით ან სხვა რამ კეთილ საქმით იყო დაკავებული? ეს კი მიდის, გულში ბოროტ ზრახვას უთესავს, და არამარტო სასარგებლო საქმეს სწყვეტს, არამედ განსაცდელშიც კი აგდებს. არაფერია იმაზე უფრო მძიმე და საშინელი, როცა კაცი მარტო თავის თავს კი არა, არამედ სხვასაც ვნებს. ძმებო, ვიქონიოთ კრძალვა და გვეშინოდეს ჩვენი თავისა და მოყვასის ვნებისა, პატივი ვცეთ ერთმანეთს, ვეცადოთ, საერთოდ არ შევხედოთ ერთმანეთს სახეში, რადგან ესეც კადნიერებაა, როგორც ერთი ბერი ამბობდა. თუ ძმას ცოდვაში ნახავ, უყუ[55]რადღებოდ არ დატოვო და გვერდი არ აუარო, არც განიკითხო არც აუგი უთხრა, არამედ სიყვარულითა და ღვთის შიშით მიმართე იმას, ვისაც მისი გამოსწორება შეუძლია, ან შენ თავად უთხარი სიყვარულითა და სიმდაბლით: ”შემინდე, ძმაო, კარგად არ ვაკეთებთ ამ საქმეს“. თუ არ მოგისმინა, იმას უთხარი, ვისიც, იცი, რომ ნდობა აქვს, ან მის უხუცესს, ან მამასახლისს, და თუ მართლაც არის ამგვარი ცდომა, ნუღარ ზრუნავ. მაგრამ, როგორც აღვნიშნეთ, ძმის შეცდომა ამ უკანასკნელის გამოსწორების მიზნით უთხარი. აუგად ნუ ეტყვი, არც შეურაცხყო, გარეგნულად არ გამოხატო, თითქოს მისი სიკეთე გინდა, როცა შიგნით რაღაც ვნება გაქვს. ვინმემ მოძღვარსაც რომ უთხრას, თუ ძმის სასიკეთოდ არ ამბობს, თუნდაც თავისი ვნებაც აღიაროს, მაინც ძვირის თქმა იქნება. დაე, თავისი გული გამოიძიოს: თუ გულში დაფარული ბოროტების მიზეზით ლამობს თქმას, არ უთხრას; თუ დანამდვილებით იცის, რომ ძმის სარგებლობისთვის ლამობს თქმას, მაგრამ გულში რამე ვნებიანი ზრახვა ამოძრავებს, მამას თავისიც უთხრას და ძმისაც. უთხრას: ”მოწმეა ჩემი სინდისი, რომ ძმის სარგებლობისთვის ვამბობ, მაგრამ შინაგანად ვხედავ, გულში ვნებიანი ზრახვა მამოძრავებს. არ ვიცი, გულღრძოობაა თუ ეშმაკისგანაა, რომ ძმამ სარგებელი არ ნახოს“. მაშინ მამა გეტყვის, საჭიროა თუ არა თქმა.

ხშირად კაცი ძმის სასიკეთოდ კი არ ამბობს, არც გულღრძოობით, არამედ ცუდადმეტყველების გამო. რა საჭიროა ეს? ვაითუ, ძმამ გაიგოს, მასზე რომ თქვა, გაბრაზდეს და საზიანო საქმე მოხდეს. ხოლო როცა სარგებლობისთვის ამბობს, ღმერთი არ დაუშვებს შფოთს ან საწყენ რამეს.

ადრე აღვნიშნეთ: ეცადეთ, დაიოკოთ ენა, რათა მოყვასის შესახებ ცუდი არ თქვათ და არავინ დააბრკოლოთ არც სიტყვით, არც სახით. ნურც მოუთმენლები იქნებით, როცა ძმისგან რამე სიტყვას გაიგებთ, მყისვე არ გაბრაზდეთ, არ უპასუხოთ უხეშად და არ დარჩეთ განაწყენებულნი. ესაა მოღვაწეთა საქმე, ვისაც ღვთის შიშის მოპოვება სურს. პირიქით, ერთმანეთს კრძალვით [56]შეხვდით, თავი მოუდრიკეთ, დამდაბლდით ღვთისა და თქვენი ძმის წინაშე და უარყავით თქვენი ნება. როცა კაცი რამეს აკეთებს და ხედავს, მისი ძმა ამ საქმის მოსურნეა, კარგია, თუ დაუთმობს. ასე მოიქცეს და იმ ძმაზე მეტ სარგებელს ნახავს. დანამდვილებით ვიცი, არაფერი კეთილი არ გამიკეთებია, მაგრამ ამისგან დაცული ვარ - ძმაზე მეტად არაფერში მიცია ჩემი თავისთვის პატივი.

როცა მამა სერიდოს მონასტერში ვიყავი, მამა იოანეს მოწაფე დასნეულდა. მამამ მისი მსახურება დამავალა. იმგვარი რწმენა მქონდა მამისა, რომ მისი სენაკის კართან ისე მივდიოდი, როგორც ჯვართან. ვინ არ ისურვებდა ასეთი წმინდანის მომსასურებას?! კეთილი სიტყვის თქმა იცოდა: როცა მის მსახურებას დავასრულებდი, მუხლს ვუდრეკდი, რომ ვეკურთხებინე და წამოვსულიყავი. მან სამი კეთილი სიტყვის თქმა იცოდა. ერთ-ერთ მათგანს მეტყოდა ხოლმე: „ძმაო, ღმერთმა დაიცვას შენი სიყვარული! მამები ამბობენ, რომ მოყვასის მიმართ სინდისის დაცვით იშვება თავმდაბლობა“.

მეორე საღამოს მეტყოდა ხოლმე: ”ძმაო, ღმერთმა მოგმადლოს სიყვარული, ერიდე კაცობრივ საქმეს და ცსონდები“. კიდევ მეუბნებოდა: ”ძმაო, ღმერთმა მოგცეს სიყვარული. ურთიერთას სიმძიმე იტჳრთეთ და ესრეთ აღასრულეთ სჯული იგი ქრისტესი“ (გალატ. 6.2). ბერი ყოველ საღამოს მეუბნებოდა ამ სამიდან რომელიმეს. მეც ეს მქონდა ჩემი ცხოვრების მცველად.

ასეთი გულმოდგინება მქონდა მის მიმართ და ამდენად მეწადა მისი მომსახურება. ერთხელ ვინმე ძმაზე შევიტყე, ნაწყენი ყოფილა, მისი მსახურება სდომებია, მაგრამ არც მამამ ისურვა ეს და არც ბერმა. მე კი შეძლებისამებრ პატივი ვეცი ძმას. იმ მონასტერში ცხრა წელი გავატარე, და არ მახსოვს, ვინმესთვის უხეში სიტყვა მეთქვას, ისე ვასრულებდი მორჩილებას.

დამიჯერეთ, ძმებო: ერთ დღეს რომელიღაც ძმა საავადმყოფოდან ეკლესიამდე უკან მომყვებოდა, მლანძღავდა, მე კი არაფერი მიპასუსია. ბოლოს, როცა მამამ ეს შეიტყო, მისი [57]დასჯა მოინდომა. მე პირქვე დავემხე და ვუთხარი: ”ნუ, მამაო, ღვთის გულისათვის! მე შევცდი“. ასევე სხვა ძმა, არ ვიცი, ეშმაკისგან იყო თუ მიამიტობით მოსდიოდა, ერთი წლის განმავლობაში შარდავდა ჩემი საწოლის გვერდით,ისე რომ ლოგინიც მისველდებოდა. ასევე, სხვა ძმები დღისით მოდიოდნენ და თავიანთ ჭილობს ჩემი სენაკის კართან ბერტყავდნენ. ვხედავდი, უამრავი ბაღლინჯო შემოდიოდა ჩემს სენაკში, სიმრავლის გამო მათ მოკვლას ვერ ვუმკლავდებოდი. დასაძინებლად რომ მივდიოდი, ზედ მეხვეოდა ყველა, მაგრამ დიდი ჯაფისგან მაინც მეძინებოდა. აღგომისას ვნახულობდი, მთელი სხეული დაჭმული მქონდა. არავისთვის მითქვამს, ნუ აკეთებთ ამას-თქო, არავისთვის მითქვამს საწყენი სიტყვა. თქვენც ასევე ეცადეთ, ერთმანეთის ტვირთვა, ერთმანეთის კრძალვა ისწავლეთ.

თუ ვინმე თქვენგანი ძმისგან გულსატკენ სიტყვას გაიგებს, ნუ იქნება მოუთმენელი და მყისვე არ აღშფოთდეს, რათა ლოცვაში სუსტი და უძლური არ აღმოჩნდეს, ვერ იტვირთოს და ვერ შეეწინააღმდეგოს ერთ ზრახვასაც კი, როგორც ნესვი, რომელსაც პატარა ჭია თუ გაუჩნდა, გაფუჭებული ადგილი მაშინვე უდიდდება და ულპება. არამედ მტკიცე გული და მოთმინება იქონიეთ, და ერთმანეთის მიმართ თქვენი სიყვარული ყოველივეს სძლევს. თუ ვინმეს რამე მორჩილება ავალია, სელოსანთან, მზარეულთან ან სხვა ვინმესთან აქვს საქმე, სცადონ, იმანაც, ვინც ითხოვს, და იმანაც, ვინც გასცემს, უწინარეს ყოვლისა თავიანთი წესი დაიცვან, შფოთი რომ არ მოხდეს. არ შეეწინააღმდეგონ ერთმანეთს, ღვთის მცნება არ დაარღვიონ. უმჯობესია, დაზიანდეს საქმე, რაც უნდა იყოს იგი, ვიდრე თქვენი წესი, რათა თქვენს სულს არ ევნოს.

რა საქმესაც უნდა აკეთებდეთ, სასწრაფო და საჭიროც რომ იყოს, არ მინდა, შეპასუხებითა და კამათით აკეთოთ. ესეც იცოდეთ, რა საქმეც უნდა იყოს, დიდი თუ მცირე, იმ საქმიდან მერვედ ნაწილს ეძიებს ღმერთი თქვენგან, თქვენი წესის დაცვას კი - შვიდწილად.

[58]თუ სრული სარგებლის მიღება გსურთ, ეცადეთ, როცა რამეს აკეთებთ, ისიც შეასრულოთ, რასაც აკეთებთ, და თქვენი წესიც დაიცვათ, და რვა ნაწილს შეიძენთ. ხოლო თუ ერთ-ერთი თავის წესს არ დაიცავს, არამედ საქმის შესასრულებლად სხვას ავნებს და თავადაც ივნებს, შვიდ ნაწილს ღუპავს და ერთ ნაწილს შეიძენს. ეს რაღა სიკეთეა?!

ის კი არ არის გონიერება, ვინმე სიამაყისთვის ან კაცთა მაამებლობისთვის როცა აკეთებს, კამათობს და წინ აღუდგება, ხალხმა რომ თქვას: აჰა, ვერავინ აჯობა, ამან გაიმარჯვა. ჰოი, საკვირველება! ეს არის გამარჯვება?! ეს არ არის გამარჯვება, ძმებო. არავითარ შემთხვევაში! არამედ სივაგლახე და დაღუპვაა. მე ვამბობ: თუ ვინმე თქვენგანი რამე საქმეზე წავა და იქ შფოთს ან სულისთვის საზიანო რამეს იხილავს, მიატოვოს ის საქმე, ნურც თავის სულს ავნებს და ნურც სხვისას. უგუნურებაა ერთი ნაწილის შეძენა და შვიდის დაღუპვა. იმიტომ კი არ ვამბობ, რომ მოუთმენლობა გამოიჩინოთ და სინდისი უგულებელყოთ, არც იმისთვის, რომ ურჩი იყოთ და თქვათ: ამის გაკეთება არ შემიძლია, რადგან ვნებას მომაყენებს (ამგვარად ვერანაირ მსახურებას გასწევთ, ვერც ღვთის მცნებას შეასრულებთ), არამედ იმისთვის გეუბნებით, რომ თქვენი საქმე სიყვარულით, თავმდაბლად, ერთმანეთთან თავმოდრეკილებმა აკეთოთ, რადგან თავმდაბლობაზე უფრო ძლიერი არაფერია.

თუ ვინმე თავის ძმას გულნაკლულს იხილავს, უარყოს თავისი ნება, რათა სულიერად არ ევნოს. ბევრჯერ მითქეამს: უმჯობესია, საქმე ისე არ გაკეთდეს, როგორც თქვენ გინდათ, არამედ როგორც დრო მოიტანს, ოღონდაც არ დააბრკოლოთ ერთმანეთი თავის მართლებითა და სიზარმაცით, რათა შვიდი ნაწილი არ დაკარგოთ.

ხშირად კაცი შვიდ ნაწილს ღუპავს, ვერც ერთს ვერ იძენს და ცარიელი რჩება. რასაც ვაკეთებთ, ყველაფრისგან რამე უნდა ვირგოთ. რაღას ვირგებთ, თუ ერთმანეთთან არ დავმდაბლდებით და ერთმანეთს დავაბრკოლებთ? არ იცით, დაწერილი რომ არის: მეგობრისგან არის სიცოცხლე და სიკვდილიო?!

[59]გულში დაიმარხეთ ეს სიტყვები, ძმებო, სიყვარულითა და ღვთის შიშით ეცადეთ, ეძიეთ სარგებელი თქვენთვის და ერთმანეთისთვის. თუ ამრიგად მოიქცეეით, რაც უნდა შეგემთხვათ, ღვთის შეწევნით სარგებელს პოვებთ და წარმატებას მიაღწევთ. თავად ჩვენმა ღმერთმა, როგორც კაცთმოყვარემ, მოგცეთ მისი შიში, რადგან დაწერილია: გეშინოდენ ღვთისაგან და მცნებანი მისნი დაიმარხენ (შდრ. ეკლ. 12.13), რადგან მის ხელთ არის ყოველი ხორციელი.