[109]ფეხები როცა მტკიოდა, ჩემ სანახავად რამდენიმე ძმა მოვიდა. მთხოვეს, მეთქვა, რა მიზეზით შემეყარა სნეულება. ვფიქრობ, ორი რამის გამო მკითხეს: ერთი - რათა ნუგეში ეცათ და ტკივილი მცირედ შემმსუბუქებოდა, და მეორე - რათა მიზეზი ჰქონოდათ სულიერი საუბრისთვის. მაშინ ტკივილის გამო სულიერ საკითხებზე ლაპარაკი ვერ შევძელი, სამაგიეროდ ახლა თქვენ გეტყვით.
როცა კაცს რამე გასაჭირი შეემთხვევა და სიძნელეს გადალახავს, შემდეგ სიხარულით უამბობს ხოლმე თავის მეგობრებს, ისევე, როგორც ზღვაზე ღელვაში მოყოლილი გემის გადარჩენისა და ხმელეთზე გასვლის შემდეგ სიყვარულით ჰყვებიან ხოლმე თავიანთ სიდუხჭირეზე. როგორც თქვენთვის არაერთხელ მითქვამს, ძმებო, კარგია, როცა კაცი ყოველივეს ღმერთს ანდობს და ამბობს: უღვთოდ არაფერი ხდება, ღმერთმა იცის, რომ ასე ჯობს და ამიტომაც გააკეთა. თუნდაც საქმეს რამე მიზეზი ჰქონდეს, კაცმა თავისი საქმე ღმერთს უნდა მიანდოს.
მეც მქონდა მიზეზი სათქმელად, როცა უცხო ძმებთან ერთად ვჭამე და მათ სასიამოვნებლად მცირეოდენ შევიწუხე თავი: სტომაქი დამიმძიმდა, სისხლი ფეხებში წავიდა, დამიწყლულდა და დავსნეულდი. ბევრ სხვა მიზეზსაც დავასახელებდი, რადგან თუ კაცი მიზეზს დაუწყებს ძებნას, არ დაელევა. მაგრამ ჭეშმარიტი და კარგი მიზეზი ესაა: ღმერთს ასე სურს; იცოდა, ჩემი სულისთვის ასე ჯობდა და ამიტომ გააკეთა. ხოლო ყოველნი საქმენი ღვთი[110]სანი კეთილ არიან, და სარგებელ ფრიად (შდრ. დაბ. 1.31). როგორც ვთქვი, კაცი გულნაკლული არ უნდა იყოს, თუ რამე შეემთხვა. ყველაფერზე უნდა თქვას: ალბათ, ღმერთს ასე სურს, და ამრიგად, უფლის შეწევნით, შვებას იგრძნობს. არიან ისეთები, რომლებიც, როცა რამე შეემთხვევათ, იმდენად წუხან, რომ სიკვდილსაც კი ნატრობენ, სიცოცხლეს სიკვდილი ურჩევნიათ, და ჰგონიათ, თუ მოკვდებიან, ჭირს აირიდებენ.
ეს კი სულმოკლეობითა და დიდი უგუნურებით მოსდით, რადგან არ იციან ის დიდი ჭირი, რომელიც სულს სორციდან გასვლის შემდგომ მოელის. ძმებო, ღვთის დიდი კაცთმოყვარეობაა, ამქვეყნად რომ ვართ. მაგრამ ჩვენი უგუნურებით ვერ ვხედავთ, რამდენად მძიმეა სამარადისო სასჯელი. ამიტომ აქაური გაჭირვება გვემძიმება. არ იცით, რა უწერიათ მამებს? მეტად გულმოდგინე ძმამ ერთ ბერს ჰკითხა: ”რატომ სწადია ჩემს სულს სიკვდილი?“ ბერმა უპასუსა: ”რადგან ჭირს გაურბის, და არ იცის, რომ სამარადისო ჭირი უარესია“. კიდევ ჰკითხა სხვამ: ”რატომ მწყინდება სენაკში ჯდომა?“ ბერმა მიუგო: ”რადგან არც ის მცირეოდენი შვება გიგემნია, რომელსაც ვესავთ, და არც ის ჭირი, რომელიც სამარადისოდ მოგველის. ეს რომ იცოდე, შენი სენაკი მატლით სავსეც რომ იყოს, ყელამდეც რომ გწვდებოდეს, არ მოიწყენდი და მოითმენდი“.
ჩვენ კი ძილითა და განცხრომით გვინდა სასუფეველში შესვლა, და ამიტომ სულმოკლეობას ვიჩენთ. თუ რამე შეგვემთხვა, ღმერთს უნდა ვმადლობდეთ და ჩვენს თავს შევნატროდეთ, რომ აქვე გავხდით მცირეოდენი ჭირის დათმენის ღირსი, რათა იქ ოდნავი ლხენა ვპოვოთ. წმინდა ევაგრეც ამბობდა: ”ვნებებით შეპყრობილი, ამქვეყნიდან მალე გასვლას რომ ევედრება ღმერთს, იმ კაცს ჰგავს, რომელიც ხუროს ავადმყოფის საწოლის დაჩეხვას სთხოვს“.
როცა კაცი ხორცშია, ნუგეშს პოულობს: ჭამს, სვამს, სძინავს, საუბრობს, მეგობრებთან მიდის, მრავალს საქმიანობს; ხორციდან გასვლის შემდგომ კი ვნებებთან მარტო რჩება: ისინი ტანჯავენ, [111]მათგან მოვლენილი ტანჯვით იწვის, მხოლოდ მათ ანაბარაა, ისე რომ, ვეღარც ღმერთს იხსენებს.
მარტოოდენ ღვთის გახსენებაც კი სიხარულის მომგვრელია, როგორც ფსალმუნში წერია: ”მოვიჴსენე ღმრთისაჲ და ვიხარე“ (ფსალმ.76.4). მაგრამ ვნებები ღვთის გახსენების საშუალებასაც არ აძლევენ. გინდათ, მაგალითის დახმარებით მცირეოდენ აგიხსნათ ეს? ვინმე თქვენგანი მოვიდეს, მხოლოდ სამი დღით დავამწყვდევ ბნელ ოთახში, არაფერი ჭამოს, არც სვას, არც დაიძინოს, არც არავის დაელაპარაკოს, არც ილოცოს, არც ღმერთი ახსენოს.
მაშინ გაიგებს, რასაც მოიმოქმედებენ მასში ვნებები, თუმცა კი ჯერაც ამ წუთისოფელშია. აბა, რა დაემართება, როცა ამქვეენიდან გავა და მათთან მარტო დარჩება?! რა ჭირში აღმოჩნდება მაშინ?! როცა ვინმეს სიცხე აუწევს, რა სიმხურვალე ან რა ცეცხლი, ან რა შეშა სწვავს მას? ან შავი ნაღვლისა და სუსტი სტომაქის პატრონს განა თავისივე ბუნება არ ტანჯავს და წვავს?! მსგავსადვე, ვნებებით შეპერობილი სულიც ნიადაგ თავისივე საქმეებითა და ცოდვების სიმწრისგან იტანჯება, მათი გახსენებისას იჭირვის, რადგან ისინი ტანჯავენ მას.
ყოველივე ამის გარდა, ძმებო, ვის შეუძლია იმ საშინელი ადგილებისა და მტანჯველ გვემათა აღწერა? ყოველივე ამით ცოდვილ სულებს ტანჯავენ. არ ნელდება ის საშინელი დაუშრეტელი ცეცხლი, სიბნელე, მრისხანე ძალნი და კიდევ ბევრი სხვა სატანჯველი, რომლებიც სათითაოდ აღწერეს წმინდანებმა და რომლებიც ჩვენი ბოროტი საქმეებისთვის მოგვეგება.
როგორც წმინდანებს კეთილი საქმეებისთვის მიეზღვებათ ხოლმე ნათელი ადგილი და ანგელოზებრივი სიხარული, ისე ცოდვილებს მიეჩინებათ საჭირველი და ძრწოლის მომგვრელი ადგილი.
როგორც ყველა წმინდანი აღნიშნავს, არ არსებობს იმაზე საძაგელი ადგილი, სადაც ეშმაკები წავლენ. რა სატანჯველია იმაზე საშინელი, სადაც ისინი დაისჯებიან?! ცოდვილები კი [112]მათთან წავლენ, როგორც ნათქვამია: ”წარვედით ჩემგან, წყეულნო, ცეცხლსა მას საუკუნესა, რომელი განმზადებულ არს ეშმაკისათზჳს და ანგელოზთა მისთა“ (მათ. 25.41). უფრო საშინელია ის, რასაც ამბობს წმინდა იოანე ოქროპირი: ”თუნდაც ცეცხლოვანი მდინარე არ დიოდეს და საშინელი ანგელოზები არ იდგნენ, მხოლოდ ისიც კი, რომ ზოგიერთ ადამიანს დიდებისა და პატივისკენ მიიხმობენ, ხოლო ზოგიერთს ლანძღვით განდევნიან, ღვთის დიდება რომ ვერ იხილოს, განა ყოველგვარ გეენიაზე უარესი არ იქნება სირცხვილითა და ლანძღვით დასჯა და ამოდენა სიკეთის მოკლებით გამოწვეული ჭირი და მწუხარება?“ მაშინ სინდისის მხილება და ჩადენილ საქმეთა გახსენება ყოველგვარ სატანჯველზე უარესია.
როგორც მამები ამბობენ, რაც კაცს სიტყვით, საქმით თუ გონებით გაუკეთებია, ყველაფერი ახსოვს, არაფერი ავიწყდება. ხოლო ფსალმუნში იმიტომაა ნათქვამი: ”მას დღესა შინა წარწყმდიან ყოველნი ზრახვანი მისნი“ (ფსალმ. 145.4), რომ მაშინ ადამიანი ყურადღებას აღარ აქცევს ამქვეყნიურ ზრახვებს, ნაშენს, ქონებას, შვილებს, ნათესავებს, მისაცემსა და მისაღებს, მაშინ ყველაფერ ამას უგულებელყოფს, არც ერთი მათგანი ახსოვს და ანაღვლებს. მაგრამ თუ რამ ცოდვა ან სათნოება ჩაუდენია, ის ახსოვს, არც ერთი ავიწყდება. ვინმემ თუ რამე არგო ან მან არგო სხვებს, ორივე ახსოვს. ასევე, თუ ვინმემ ავნო ან მას უვნია სხვისთვის, ყველაფერი ახსოვს და არაფერი ავიწყდება. რაც აქ გაუკეთებია, ყველაფერი ახსოვს ხორციდან გასულ სულს, ამჟამინდელზე უფრო ნათლადაც კი, რადგან მაშინ ყოველგვარი ამქვეყნიური საზრუნავისგან განშორებულია.
ერთხელ ვინმე დიდ ბერთან ვლაპარაკობდი ამის შესახებ. ბერმა თქვა: ”ხორციდან გასულ სულს ახსოვს ვნებაც, რომელიც უქმნია, ცოდვაც და პიროვნებაც, ვისთან ერთადაც იგი ჩაუდენია“. ხოლო მე ვუთხარი: ”ასე კი არ არის, არამედ ზრახვა ახსოვს, ცოდვის ქმნით რომ გაჩნდა მასში“. დიდხანს ვიკამათეთ ამაზე, ბერი არ მეთანხმებოდა და ამბობდა, რომ სულს ახსოვს თავად [113]ცოდვის სახეობა, ადგილი და პიროვნება, ვისთან ერთადაც იგი მოიმოქმედა. მართლაც, თუ ასეა, მაშინ ჩვენი ბოლო უფრო საშინელი ყოფილა, ყურადღებით თუ არ მოვეკიდეთ საკუთარ თავს.
ამიტომ გეუბნებით: ეცადეთ, იქონიოთ კეთილი ზრახვები, რათა იქ დაგხვდნენ, რადგან ვისაც რა აქვს აქ, იგივე გაჰყვება თან და ექნება იქაც. აბა, ძმებო, ვეცადოთ, ავირიდოთ ამგვარი ჭირი, ვიღვაწოთ, რათა ღმერთმა წყალობა მოგვივლინოს, რადგან, როგორც დაწერილია, იგია სასო ”ყოეელთა კიდეთა ქუეყანისათა“ და ,,რომელნი არიან ზღუათა შინა შორს“ (შდრ. ფსალმ. 64.6). ”კიდენი ქუეყანისათა“ ისინი არიან, რომლებიც სრულ ბოროტებას მისცემიან, ხოლო ”ზღუათა შინა შორს“ - ისინი, რომლებიც უკიდურეს სასოწარკვეთილებაში იმყოფებიან. ღმერთი კი ყველა მათგანის იმედია.
მაგრამ მცირეოდენი გარჯა ჩვენც გვმართებს. დავშვრეთ მცირედ, რათა ღმერთმა შეგვიწყალოს. თუ პატრონი მანამ მიატოვებს ყანას, ვიდრე კორდად გადაიქცევა, განა რამდენადაც იზარმაცებს, იმდენად მეტი ეკალი და კუროსთავი არ ამოვა?! და რამდენადაც მეტი ამოვა, მით უფრო მეტი წვალება არ დასჭირდება მის გაწმენდას, როცა სიზარმაცის ჟამს აღმოცენებული ცუდი ბალახის აღმოფხვრას მოიწადინებს, განა უფრო მეტად არ დაიხოკავს ხელებს? შეუძლებელია, კაცმა ის არ მოიმკოს, რაც დათესა.
ვისაც ყანის გაწმენდა სურს, მან თავდაპირველად ძირიანად უნდა ამოთხაროს სარეველა, რადგან თუ ფესვებიანად არ ამოძირკვავს და მხოლოდ თავს წააჭრის, ისევ ამოვა. კაცმა ძირიანად უნდა აღმოფხვრას იგი, და როცა ყანას კარგად გაწმენდს, მაშინღა მოხნას. როცა გაასუფთავებს და მოამზადებს, მაშინ კეთილი თესლიც დათესოს.
მაგრამ თუ გაწმენდის შემდეგ მიწას უქმად დატოვებს, ბალახი ამოვა, რბილ მიწას ნახავს და ფესვებს გაიდგამს, უფრო მეტად გამრავლდება და ყველგან მოედება. ასეა სულიც: თავდაპირველად [114]კაცმა უწინდელი ცუდი ჩვეულებები უნდა ალაგმოს.
რა შეიძლება იყოს კაცში ძირგადგმულ ბოროტ ჩვეულებაზე უარესი, რომელიც მისი ბუნება გამხდარა? როგორც ვთქვი, თავდაპირველად ადამიანს ცუდი ჩვეულებებისა და ვნებების აღმოფხვრა მართებს, ასევე მათი მიზეზებისაც, ანუ ძირისა. თუ არ ამოთხრიან ძირს, ეკალი ისევ ამოვა. არსებობს ისეთი ვნებები, რომელთა მიზეზსაც თუ მოჰკვეთენ, თავისთავად ისინი ვერაფრის შემძლებელნი არიან. ისევე, როგორც შური თავისთავად არაფერია, მაგრამ მიზეზები აქვს, მაგალითად, დიდებისმოყვარეობა.
როცა კაცს დიდება სწადია, იმისი შურს, ვისაც მასზე მეტი დიდება თუ პატივი აქვს. ასევე, რიხსვასაც სხვადასხვა მიზეზი აქვს, უმთავრესად კი, გემოთმოყვარეობა. მახსოვს, ამის შესახებ ევაგრე რომ გადმოგვცემდა ერთი წმინდანის ნათქვამს: ”უარვყოფ მრავალფერ გემოთა, რათა გულისწყრომის მიზეზი მოვსპო“. როგორც ეს მრავალგზის მითქვამს, ყველა მამა აღნიშნავს, რომ ყოველი ვნების მიზეზი შემდეგი სამი რამეა: დიდებისმოყვარეობა, გემოთმოყვარეობა და ვერცხლისმოყვარეობა. კაცმა ვნებებისა და მათი მიზეზებისგან თავი სინანულითა და ცრემლით უნდა განიწმინდოს, შემდეგ კი კეთილი თესლი, ანუ კეთილი საქმეები დათესოს.
სხვაგვარად, როგორც ყანაზე ვთქვი, თუ მისი გაწმენდის შემდეგ კეთილ თესლს არ დათესავენ, ეკალი ამოვა, და ნახავს რა რბილ მიწას, უფრო მეტად გაძლიერდება.
ასევე, თუ კაცი სათნოებებისა და კეთილი საქმეების აღსრულებას არ შეუდგება, უფლის სიტყვისამებრ დაემართება, როგორც წმინდა სახარებაშია ნათქვამი: ”რაჟამს სული იგი არაწმიდაჲ განვიდის კაცისაგან, მიმოვალნ ურწყულთა ადგილთა, და ემიებნ განსუენებასა და არა პოვის, მაშინ თქჳს: მივიქცე სახიდ ჩემდა, ვინაჲცა გამოვედ; და მორაჲ-ვიდის, პოვის იგი მოცალე (ყოველგვარი სათნოებისგან), განშუენებული და შემკული. მაშინ წარვიდის და მოიყვანნის მის თანა სხუანი შჳდნი სულნი, უბოროტესნი მისა, მოვიდის და დაემკჳდრის მუნ. და [115]იქმნის უკუანაჲსკნელი კაცისა მის უმჳრეს პირველისა“ (მათ. 12.43-45).
შეუძლებელია, კაცი ერთსა და იმავე მდგომარეობაში იყოს: ან წინ მიდის, ან უკან, სიკეთის მხრივ იქნება ეს, თუ ბოროტების. ამიტომ, ვისაც ცხონება სურს, არა მარტო ბოროტებას უნდა დაეხსნას, არამედ სიკეთეც უნდა აკეთოს, როგორც ფსალმუნშია ნათქვამი: ”მოიქეც ბოროტისაგან და ქმენ კეთილი”(ფსალმ. 33.15). ვინც მავნებელია, არათუ აღარ უნდა ავნოს, არამედ სამართლიანად უნდა მოიქცეს.
ვინც მრუშია, არათუ აღარ უნდა იმრუშოს, არამედ უნდა იმარხულოს კიდეც. ვინც მრისხანეა, არათუ მარტო მრისხანებას უნდა დაეთხოვოს, არამედ სიმშვიდეც უნდა მოიპოვოს. ვინც ამპარტავანია, არა მარტო ამარტავნებას უნდა დაეხსნას, არამედ თავმდაბლობაც უნდა შეიძინოს.
ეს არის ბოროტისაგან მოქცევა და ქმნა კეთილისა. თითოეულ ვნებას თავისი საპირისპირო სათნოება აქვს: ამპარტავნებას - თავმდაბლობა, ვერცხლისმოყვარეობას - მოწყალება, მრუშობას - მარხვა, სულმოკლეობას - მოთმინება, მრისხანებას - სიმშვიდე, სიძულვილს - სიყვარული, და ასე, თითოეულ ვნებას თავისი საწინააღმდეგო სათნოება აქვს. ეს ბევრჯერ მითქვამს თქვენთვის.
ახლა კი, რამდენადაც განვდევნეთ სათნოებები და ვნებები დავამკვიდრეთ ჩვენში, იმდენად გვმართებს მოღვაწეობაც არა მარტო ვნებათა განდევნის მიზნით, არამედ ჩვენში სათნოებათა დასამკვიდრებლადაც და კუთვნილი ადგილის მისაჩენად.
სათნოებები ჩვენი ბუნებისა არიან. როცა ღმერთმა ადამიანი შექმნა, მასში სათნოებები დათესა, როგორც ამბობს. კიდევ ამბობს უფალი: ”იყვენით თქუენ მოწყალე, ვითარცა მამაჲ თქუენი მოწყალე არს“ (ლუკ. 6.36), ”წმიდა იყვენით, რამეთუ მე წმიდა ვარ“ (l პეტრ. 1.16). მოციქული ამბობს: ”იყვენით ურთიერთას ტკბილ, მოწყალე“ (ეფეს. 4.32), რადგან უფალი თქვენი ტკბილია. ეს არის ღვთის მსგავსება. ამიტომ ვამბობ, რომ ღმერთმა ბუნებით მოგვცა სათნოებები, ხოლო ვნებები ჩვენი ბუნებისა არ არიან. [116]ამიტომაც არიან ისინი უხორცონი და არაარსნი, ისევე, როგორც სიბნელე არის არაარსი და გარკვეული ნაკლია ჰაერისა, როგორც წმინდა ბასილი ამბობს. იგი სინათლის ნაკლებობითაა გამოწვეული. ასევე არის ვნებებიც: როცა სულმა სათნოებებს გემოთმოყვარეობით აქცია ზურგი, ვნებებში ჩავარდა და თავის თავში გააბატონა.
როგორც ყანაზე ვამბობდი, კაცსაც მსგავსადვე მართებს საკუთარ თავში კეთილი თესლის დათესვა, რათა თესლისამებრ გამოიღოს ნაყოფიც. მთესავმა კი თესლი დათესვისთანავე უნდა დაფლას. თუ არადა, ფრინველები მოფრინდებიან და დაიტაცებენ. როცა თესლს დამალავს, მაშინღა მოელის კაცი ღვთის წყალობას - წვიმას, მისმა თესლმა რომ ნაყოფი გამოიღოს და გაიხაროს.
რაც უნდა დაშვრეს მუშაკი, თუ ღვთის ბრძანებით არ იწვიმა, ამაო იქნება მთელი მისი შრომა. ასევე ჩვენც, თუ რამ სიკეთეს გავაკეთებთ, თავმდაბლად უნდა დავფაროთ იგი, ღმერთს უნდა ვევედროთ და ჩვენი უძლურება ვუჩვენოთ, რათა ჩვენს შრომას მოხედოს. სხვაგვარად ამაო იქნება ჩვენი შრომა. ასევე, როცა იწვიმებს და თესლი აღმოცენდება, თუ თავის დროზე ისევ არ იწვიმა, გახმება, რადგან ჯეჯილსაც სჭირდება წვიმა, ვიდრე ხესავით გამტკიცდება. მაგრამ მუშაკი ვერც ამის შემდეგ იქნება გულმშვიდად.
ხშირად, როცა ნათესი გაზრდილა და დამწიფებულა, კალია შესევია ან სეტყვა მოსულა და მოუოხრებია იგი. მსგავსადვე, როცა კაცი ყოველგვარი ვნებისგან განიწმენდს სულს, ღვთის წყალობა უნდა ითხოვოს, რათა არ მიატოვოს მან და არ წარწყმდეს. რადგან, როგორც ვთქვი, მას შემდეგ, რაც თესლი აღმოცენდება, გაიზრდება და ნაყოფს გამოიღებს, თუ არ იწვიმა, გახმება. ასევე, კაცი ამდენ შრომას რომ გასწევს, თუ ღმერთი მცირეოდენ მოაშორებს თავის საფარველს, დაიღუპება.
ღმერთი კი მაშინ ტოვებს კაცს, როცა იგი მისთვის რამე უწესო საქმეს ჩადის, მაგალითად: იყო კრძალული და გახდა უწესო, იყო თავმდაბალი და გახდა ამპარტავანი. ღმერთი იმდენად [117]კი არ შორდება უწესოს, როცა უწესობას სჩადის, ან ამპარტავანს, რომელიც ამპარტავნობს, როგორც წესიერს, რომელიც უწესო ხდება, ან თავმდაბალს, რომელიც ამპარტავნობს. ამის გამო ტოვებს ხოლმე ღმერთი.
წმინდა ბასილი ამიტომ სჯის სხვაგვარად წესიერი კაცის ცოდვას და სხვაგვარად - უწესო კაცისას. ასევე, როცა კაცი თავს დაიცავს, უნდა ეცადოს, რასაც აკეთებს, ამპარტავნებით ან კაცთა მაამებლობით არ აკეთოს, რათა არ დაღუპოს იგი მსგავსად იმისა, რაც კალიასა და სეტყვაზე მოგახსენეთ. ასევე, როცა მუშაკი მკის მოწევამდე კეთილად დაიცავს ყანას, ვერც ამის შემდეგ იქნება უზრუნველად; რადგან მოდის ხოლმე ბოროტი კაცი, ცეცხლს წაუკიდებს ნაყოფს, დაწვავს და მთელ მის ნაშრომსა და ნაყოფს გაანადგურებს.
მუშაკი არხეინად ვერ იქნება, ვიდრე არ ნახავს, რომ ნაყოფი შეგროვებულია და ბეღელში დაბინავებული. კაცს არც ყოველივე ამის შემდგომ მართებს უზრუნველად ყოფნა, რადგან ყველაფრის შემდეგ ეშმაკი იპოვის ხოლმე ერთ რამეს და იმით აცდუნებს: ან ამპარტავნებით, ან ურწმუნოებისა თუ ბოროტი წვალების (იგივე ერესი - რედ.) გულისსიტყვას ჩააგონებს, და არა მარტო მის შრომას იავარყოფს, არამედ ღმერთსაც განაშორებს. რასაც საქმით ვერ გააკეთებს, იმას ერთი გულისსიტყვით აასრულებს, რადგან ერთ გულისსიტყვასაც კი შეუძლია ღვთისგან ჩვენი განშორება, თუ მას მივიღებთ. მოღვაწე და ცხონების მსურველი უკანასკნელ ამოსუნთქვამდე არ უნდა იყოს უზრუნველი, არამედ უნდა ვიღვაწოთ, ვიზრუნოთ და ღმერთს ვევედროთ, რომ დაგვიფაროს და დაგვიცვას მისი სახიერებით თავისი წმინდა სახელის სადიდებლად, ამინ.