წმიდა წერილი მოიხსენებს ბებიაქალებს, რომლებიც ისრაელიანთა ვაჟებს ცოცხლებს ტოვებდნენ, რადგან "ეშინოდა ყრმის აღმქუმელთა მათ ღმრთისა, იშენეს თავისა თვისისა სახლებ" (გამ. 1, 21). აქ მიწიერი სახლები იგულისხმება? და რას ნიშნავს: აღვიგოთ სახლები ღმრთის შიშით?

წმიდა წერილი (ამ შემთხვევაში) გვესაუბრება არა მიწიერ სახლზე, არამედ სულიერზე, რომელსაც ადამიანი საღმრთო მცნებების დაცვით აღაშენებს. წმიდა წერილი გვასწავლის, რომ ღმრთის შიში სულს მცნებების დასაცავად აღძრავს და მცნებათა შემწეობით აღშენდება სულიერი სახლი. ჩვენც ყურადღებით ვიყოთ, ძმანო, საკუთარი თავის მიმართ, გვეშინოდეს ღმრთისა, აღვაშენოთ ჩვენთვის სახლები, რათა გვქონდეს თავშესაფარი ზამთარში, ავდარში, ელვასა და ჭექა-ქუხილში, რადგან უდიდესი განსაცდელი ატყდება იმას, ვისაც ზამთარში თავშესაფარი არა აქვს. როგორ შენდება სულიერი სახლი? მიწიერი სახლის შენება ზედმიწევნით შეგვასწავლის ამ საქმეს. ვისაც ამგვარი სახლის აგება სურს, მან ყოველმხრივ უნდა გაამაგროს იგი, კედლები ოთხივე მხარეს უნდა ამოიყვანოს, და მხოლოდ ერთ მხარეზე არ უნდა იზრუნოს, დანარჩენები კი უყურადღებოდ დატოვოს: ამგვარად ის ვერავითარ სარგებელს ვერ იპოვის, ხარჯსაც ამაოდ გასწევს და შრომასაც. ასევე ხდება სულთან მიმართებაშიც: თუკი ადამიანს სურს ააგოს სულიერი სახლი, მან დაუზარებლად უნდა იზრუნოს მის ყოველმხრივ და თანაბრად აგებაზე. ეს იგულისხმება აბბა იოანეს გამონათქვამში: "მსურს, რომ ადამიანმა ყოველდღიურად მოიპოვოს ყოველთა სათნოებათაგან მცირე ნაწილი". არა იმგვარად, როგორც ზოგიერთები იქცევიან, ამოირჩევენ რომელიმე სათნოებას და მხოლოდ მას აღასრულებენ, დანარჩენებს კი უგულებელყოფენ. შესაძლოა ამ სათნოებისთვის ადიდებენ კაცნი და ამიტომაც აღასრულებენ მას გულმოდგინედ და აღარც ეშმაკი ებრძვით ამის გამო. ამ ადამიანებს შეუმჩნევლად წარიტაცებენ და აშფოთებენ სხვა ვნებები, მაგრამ არ ეწინააღმდეგებიან მათ და ჰგონიათ, რომ რაღაცას მიაღწიეს. ასეთები მიემსგავსებიან ადამიანს, რომელიც მხოლოდ ერთ კედელს აღმართავს, თანაც რაც შეიძლება მაღალს, და ფიქრობს, რომ უდიდესი საქმე აღასრულა, და არ უწყის, რომ ოდესმე ძლიერი ქარი დაბერავს და გადააქცევს, რადგან მას არაფერი ამაგრებს. ამასთან, ერთი კედელი საფარად არავის გამოადგება, რადგან სხვა მხრივ არაფერი იცავს. უგუნურებაა ამგვარი ქცევა. ვისაც სურს სახლი აიშენოს და თავშესაფარი ჰქონდეს, მართებს ააშენოს და ოთხივე მხრიდან გაამაგროს. მინდა აგიხსნათ, როგორ უნდა მოხდეს ეს.

თავდაპირველად საძირკველი უნდა დავდოთ, რაც არის სარწმუნოება: რადგან "თჳნიერ სარწმუნოებისა ვერ შესაძლებელ არს სათნო-ყოფაჲ" ღმრთისა (ებრ. 11, 6). ამ საძირკველზე უნდა ააგოს ადამიანმა კედლები თანაბრად და თანწყობილად: როდესაც მორჩილების გამოჩენა მოუწევს, დადოს ერთი ქვა მორჩილებისა; როდესაც ძმისაგან განსაცდელი შეემთხვევა, დადოს სულგრძელების ერთი ქვა; როდესაც მარხვის დრო დადგება, დადოს ერთი ქვა მარხვისა. ამგვარად, ყოველი სათნოებისგან უნდა შეკრიბოს სათითაოდ და ააშენოს სულიერი სახლი, უნდა ააგოს ყოველმხრივ – ხან ლმობიერების ქვა დადოს, ხან – საკუთარი ნების მოკვეთისა, ხან – სიმშვიდისა და სხვანი კიდევ მსგავსად ამისა. ამასთან ერთად მხნეობასა და მოთმინებაზეც უნდა იზრუნოს: რადგან ისინი არიან ქვაკუთხედნი, რომლითაც იკვრება შენობა და უერთდება კედელი კედელს, რათა არ გადაიქცნენ. მოთმინებისა და მხნეობის გარეშე ვერავინ შეძლებს რომელიმე სათნოების აღსრულებას. თუკი ადამიანს მხნე გული არა აქვს, მას არც მოთმინება ექნება, ხოლო ვისაც მოთმინება არა აქვს, მას არაფერი ძალუძს. ამიტომ ითქვა: "მოთმინებითა თქუენითა მოიპოვეთ სულნი თქუენნი" (ლკ. 21, 19).

მშენებელი ქვებს კირით აერთებს, რადგან კირის გარეშე ქვები ჩამოცვივა და სახლი წაიქცევა. კირი არის სიმდაბლე, რადგანაც ის მიწაში მოიპოვება და ფეხქვეშ აქვს თითოეულ ადამიანს. ყოველი სათნოება, რომელიც სიმდაბლის გარეშე აღესრულება, არ არის სათნოება. ამის შესახებ ნათქვამია პატერიკში: "როგორც ხომალდის აგებაა შეუძლებელი სამსჭვალთა გარეშე, ასევე შეუძლებელია ცხონება სიმდაბლის გარეშე". ამგვარად, თითოეულს მართებს ყოველი სიკეთე სიმდაბლით აღასრულოს, რათა ამ სიმდაბლემ დაიცვას მისი კეთილი საქმე. სახლს გასამაგრებლად ე. წ. სარტყელიც ესაჭიროება, რაც არის განსჯა (განკითხვა): ის განამტკიცებს შენობას, ქვას ქვასთან ადუღაბებს და კედლებს აერთებს, ამასთან დიდად ამშვენებს სახლსაც. ხოლო სახლის სახურავი არის სიყვარული, რომელიც თავია სათნოებათა, ისევე, როგორც სახურავია სახლის თავი. სახურავის გარშემო მოაჯირი უნდა შემოავლო. რას ნიშნავს მოაჯირი სახურავის გარშემო? სჯულში წერია: "უკუეთუ აღიგოთ თავთა თქუენთათჳს სახლი, დაბურეთ ერდო მისი, რაჲთა არა შთამოიჭრნენ შჳლნი თქუენნი ერდოისაგან ქვე" (2 სჯლ. 22, 8). მოაჯირი არის სიმდაბლე, რადგან იცავს და იფარავს ყოველ სათნოებას. როგორც ყოველი სათნოება უნდა აღესრულებოდეს სიმდაბლით, მსგავსად იმისა, რაც უკვე ვთქვით, რომ ყოველ ქვას კირი დაედება, ასევე სათნოების სრულყოფისათვის საჭიროა სიმდაბლე. წმინდანნი რაც უფრო წარემატებიან ღვაწლში, მით მეტ სიმდაბლეს ავლენენ. არაერთხელ გვითქვამს, რომ რაც უფრო უახლოვდება ადამიანი ღმერთს, მით მეტად შეიცნობს საკუთარ თავს ცოდვილად. ვინ არიან შვილები, რომელთა შესახებ გვაუწყებს სჯული, რომ არ უნდა გადმოცვივდნენ ერდოდან? შვილები გულისსიტყვებია. ისინი სულში არიან, მათი დაცვა გვმართებს სიმდაბლით, რათა შენობის ერდოდან არ გადმოიჭრნენ.

სახლის შენება დასრულდა. მას სარტყელიც აქვს, სახურავიც, რომლის შესახებ ვთქვით, რომ ის არის სათნოებათა თავი. ერდოც გვაქვს და მოაჯირიც, სახლი მზად არის, კიდევ რაიმე ხომ არ აკლია? თუმცა ერთი რამ არ გვითქვამს. სახლის მშენებელი დახელოვნებული უნდა იყოს, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში კედელი გაუმრუდდება და სახლი ოდესმე დაიქცევა. ხელოვანი კი არის ის, ვინც გონივრულად აღასრულებს (სათნოებებს). ზოგიერთი იტვირთავს სათნოებას, მაგრამ იმის გამო, რომ უგუნურად აღასრულებს, წაახდენს საქმეს და ბოლომდე ვერ მიიყვანს. დადებს ერთ ქვას, მაგრამ ისევ აიღებს. სხვა კიდევ ერთს დადებს და ორს აიღებს. მაგალითად, მოვიდა ძმა და გითხრა შეურაცხმყოფელი ან გულსატკენი სიტყვა. თუკი დადუმდები და მუხლს მოუდრეკ მას, ამით ერთ ქვას დადებ. შემდეგ მიდიხარ და სხვა ძმას ეუბნები: "ამა და ამ ძმამ ესა და ეს მითხრა, მე არა თუ დავუთმე, მუხლიც მოვუდრიკე". შენ ერთი ქვა კი დადე, მაგრამ ორი აიღე. აგრეთვე, როდესაც კაცი სხვას მოუდრეკს მუხლს იმისთვის, რომ შეაქონ, (მასში) არის სიმდაბლე, მაგრამ ის ნაზავია ამპარტავნებასთან: ეს ნიშნავს ქვის დადებასა და აღებას. ხოლო ვინც გონივრულად აღასრულებს მეტანიას, ის მტკიცედ არის დარწმუნებული, რომ ცოდვილია და თავად დააბრკოლა ძმა: აი, რას ნიშნავს გონივრულად მუხლის მოდრეკა. სხვა მდუმარებს, მაგრამ არა გონივრულად, რადგან ფიქრობს, რომ სათნოებას აღასრულებს. ამ დროს ის არ არის სათნოების აღმასრულებელი. მამათა სწავლების თანახმად ის, ვინც გონივრულად დუმს, ფიქრობს, რომ ღირსი არ არის ისაუბროს. ეს არის გონივრული მდუმარება. და ისევ, ადამიანი, რომელიც საკუთარ თავს შეურაცხყოფს და ფიქრობს, რომ უდიდეს საქმეს აკეთებს და თავმდაბალია; მან არ იცის, რომ ხელცარიელია, რადგან უგულისხმოდ იქცევა. ხოლო გულისხმისყოფით თავის არაფრად შერაცხვა ნიშნავს, ადამიანს თავი კაცთა რიცხვში შერაცხვის უღირსად მიაჩნდეს, როგორც მამა მოსე ეუბნებოდა საკუთარ თავს: "შავკანიანო! რად ერევი კაცთა შორის, შენ ხომ ადამიანი არა ხარ?"

ვიღაც ემსახურება ავადმყოფს, მაგრამ ემსახურება ჯილდოსთვის. ესეც უგულისხმოებაა. განსაცდელი მას ამ კეთილი საქმისგან ადვილად განაშორებს. მას ვერ მიჰყავს საქმე ბოლომდე იმიტომ, რომ უგულისხმოდ აღასრულებს; ხოლო ვინც გონივრულად ემსახურება სნეულს, ემსახურება იმისთვის, რომ მოიპოვოს გულის შემუსვრილება. ვინც ამგვარად იღვწის, რაც უნდა შეემთხვეს, გარეგანი განსაცდელი იქნება თუ თავად ავადმყოფი განურისხდება, უდრტვინველად იტანს ყოველივეს, რადგან იცის, რატომ ემსახურება მას და, რომ ავადმყოფი უფრო დიდ სიკეთეს იქმს მისთვის, ვიდრე თავად – ავადმყოფისთვის. მერწმუნეთ, ვინც გულისხმიერად ემსახურება სნეულს, ის ვნებათაგან და ბრძოლისაგან დაფარულია. ვიცნობ ერთ ძმას, რომელსაც ბოროტი გულისსიტყვები ებრძოდნენ და გათავისუფლდა მათგან, რადგან გულისხმიერებით ემსახურებოდა წყალმანკით დაავადებულ ძმას. ევაგრე ერთი დიდი ბერის შესახებ ამბობს, რომ მან ძმათაგან ერთ-ერთს, რომელსაც ღამეული ზმანებანი ტანჯავდნენ, მათგან გასათავისუფლებლად უბრძანა ემარხულა და მომსახურებოდა სნეულთ. ამის შესახებ კითხვაზე მან უპასუხა, რომ ეს ვნება ისე კარგად არაფრით იკურნება, როგორც უძლურთა მიმართ თანალმობით.

თუკი ადამიანი მარხულობს თავმომწონედ ან ფიქრობს, რომ სათნოებას აღასრულებს, ის უგულისხმოდ მარხულობს და ამის შედეგად იწყებს ძმის შეურაცხყოფას, რადგან საკუთარი თავი უკეთესად მიაჩნია. ასეთი ადამიანი არათუ ერთ ქვას დადებს და ორს აიღებს, არამედ მოყვასის განკითხვის გამო მთელ შენობას დააქცევს. ხოლო ვინც გონივრულად მარხულობს, მას არ მიაჩნია, რომ სათნოებას აღასრულებს, არ სურს ქება-დიდება შეასხან როგორც მმარხველს, არამედ სურს მარხვით მოიპოვოს სიწმინდე, მისი მეშვეობით კი სიმდაბლე, როგორც წმინდა მამები გვასწავლიან: "გულისხმისყოფით აღსრულებული ხორციელი ღვაწლი შობს სიმდაბლეს". ამგვარად, ყოველი სათნოება ადამიანმა გულისხმისყოფით უნდა აღასრულოს, რათა შეითვისოს და ჩვევად ექცეს, (ასეთი) ადამიანი გახდება დახელოვნებული ხუროთმოძღვარი და თავისი სულისთვის მტკიცე სახლს ააგებს.

ვისაც სურს ღმერთის შეწევნით ასეთ მადლისმიერ მდგომარეობას მიაღწიოს, ნუ იტყვის, რომ დიდნი არიან სათნოებები და შეუძლებელია მათი მოპოვება. ვინც ამას ამბობს, მას ან ღმერთის შეწევნის იმედი არა აქვს, ან არ სურს თავი კეთილ საქმეს მიუძღვნას. დაასახელეთ რომელიც გნებავთ სათნოება. ჩვენ განვიხილავთ მას და თქვენ იხილავთ, რომ ჩვენზეა დამოკიდებული მისი აღსრულება, თუკი მოვისურვებთ. წმიდა წერილი გვეუბნება: "შეიყუარო მოყუასი შენი, ვითარცა თავი თჳსი" (ლევ. 19, 18; მთ. 5, 44). ნუ მიაქცევ ყურადღებას, რაოდენ შორს ხარ ამ სათნოებისგან, რათა შეძრწუნებულმა არ თქვა: "როგორ შემიძლია შევიყვარო მოყვასი, როგორც საკუთარი თავი? როგორ შემიძლია ვიზრუნო მის საჭიროებებზე როგორც საკუთარზე, განსაკუთრებით, რომლებიც გულში აქვს დაფარული და არავინ უწყის? ნუ გაგიტაცებს ამგვარი მსჯელობა და ნუ იფიქრებ, რომ სათნოება აღემატება შენს ძალებს და შეუძლებელია მისი აღსრულება. იწყე სათნოების აღსრულება ღმრთისადმი სასოებით, უჩვენე მას შენი ნება და მცდელობა და იხილავ შეწევნას, რომელსაც ის მოგანიჭებს სათნოების აღსასრულებლად. წარმოიდგინე ორი კიბე: ერთი ზეცად აღმყვანია, მეორე – ჯოჯოხეთად ჩამყვანი, ხოლო შენ მიწაზე დგახარ მათ შორის. ნუ იფიქრებ და ნუ იტყვი: როგორ შემიძლია მოვწყდე მიწას და აღვფრინდე ზეცად, ანუ განვასრულო ეს კიბე? ეს შეუძლებელია და არც ღმერთი ითხოვს ამას შენგან. მხოლოდ ეცადე, რომ ქვევით არ ჩახვიდე. ნუ გაუკეთებ მოყვასს ბოროტებას, ცუდს ნურაფერს ეტყვი, ცილს ნუ დასწამებ, ნუ შეურაცხყოფ, ნუ განიკითხავ და ამის შემდეგ თანდათან შეძლებ მისთვის კეთილი საქმის აღსრულებას, ანუგეშებ სიტყვით, გაიზიარებ მის ტკივილს ან შეეწევი იმით, რაც სჭირდება. ამგვარად, ახვალ ერთი საფეხურიდან მეორეზე და ღმერთის შეწევნით კიბის თავსაც მიაღწევ. მოყვასის შეწევნაში თანდათანობით იქამდე მიხვალ, რომ სიკეთესა და წარმატებას მისთვის ისევე ისურვებ, როგორც საკუთარი თავისთვის. სწორედ ამას ნიშნავს "შეიყუარო მოყუასი შენი, ვითარცა თავი თვისი".

რასაც ვეძებთ, ვიპოვით კიდეც და თუკი შევევედრებით ღმერთს, განგვანათლებს კიდეც, რადგან წმიდა სახარებაში ნათქვამია: "ითხოვდით და მოგეცეს თქუენ, ეძიებდით და ჰპოოთ, ირეკდით და განგეღოს თქუენ" (მთ. 7, 7). "ითხოვდით" ნათქვამია იმისთვის, რომ მოვუწოდოთ ღმერთს ლოცვით. ძიება ნიშნავს გამოვიძიოთ, თუ რა გზით მოიპოვება სათნოება და რა უნდა აღვასრულოთ მის მოსაპოვებლად. "ეძიებდით და ჰპოოთ" – ნიშნავს მუდმივ ძიებას. ხოლო "ირეკდით" ნიშნავს მცნებათა აღსრულებას, რადგან რეკვა არის სათნოებათა ქმნა, ადამიანი ხელით რეკავს, ხოლო ხელები ნიშნავს საქმეს. ამგვარად, არა მარტო უნდა ვითხოვოთ, არამედ ვეძიოთ და ვიქმოდეთ კიდეც. ვეცადოთ, როგორც მოციქული გვასწავლის, "მტკიცე ვიყვნეთ ყოველსავე ზედა საქმესა კეთილსა და განმზადებულ" (2 ტიმ. 3, 17). რას ნიშნავს ვიყოთ განმზადებული? როდესაც ადამიანს ხომალდის აგება სურს, წინასწარ ყოველივე საჭიროს მოამზადებს, თვით უწვრილეს სამსჭვალს, ფისსა და კანაფის ძენძსაც კი. ასევე, თუკი დედაკაცი გადაწყვეტს ტილოს მოქსოვას, მოიმარაგებს ძაფს. სწორედ საქმისთვის ყოველივე აუცილებელის მომზადებას ჰქვია მზადყოფნა. ჩვენც ამგვარად გავემზადოთ ყოველი კეთილი საქმის აღსასრულებლად, რათა გულისხმისყოფით აღვასრულოთ ღმრთის ნება, როგორც მას სურს და ესათნოება. რას ნიშნავს მოციქულის სიტყვები: "ნებაჲ კეთილი, სათნოჲ და სრული" (რომ. 12, 2)? ყოველივე, რაც აღესრულება, აღესრულება ან ღმერთის კეთილი ნებით ან მისი მიშვებით, როგორც წინასწარმეტყველი ამბობს: "მე ვარ უფალი, რომელმან დავბადე ნათელი, და ვქმენ ბნელი" (ეს. 45, 7). და აგრეთვე: "იყოს სიბოროტე ქალაქსა შინა, რომელი უფალმან არა ქმნის" (ამოს. 3, 6). სიბოროტეში იგულისხმება ყოველივე ის, რაც გვამძიმებს, ანუ ის განსაცდელები, რომლებიც მოგვეწევა განსწავლისთვის: შიმშილი, ჭირი, მიწისძვრა, გვალვა, ავადმყოფობანი, ბრძოლანი. ეს ყოველივე მოგვეწევა არა ღმერთის კეთილი ნებით, არამედ მისი მიშვებით, რათა გამოვსწორდეთ. თუმცა ღმერთს არ სურს, რომ ჩვენც გვსურდეს ამ სასჯელის მოწევნა და ვმონაწილეობდეთ მასში. მაგალითად, ღვთის ნებით დაშვებულია რომელიმე ქალაქის დაქცევა, მაგრამ მას არ სურს, ჩვენ თავად წავუკიდოთ მას ცეცხლი ან ავიღოთ ნაჯახები და ჩვენი ხელით დავანგრიოთ. ასევე, როდესაც ღმერთის მიშვებით რომელიმე ადამიანს მოეწევა განსაცდელი ან ავადმყოფობა, მას არ სურს, რომ ჩვენც გულს ვტკენდეთ ამ ადამიანს ან ვამბობდეთ: ის ხომ ღმერთის ნებით დასნეულდა, და არ შევიბრალოთ. ღმერთს ეს როდი სურს. პირიქით, მისი ნებაა გვიხილოს იმდენად კეთილნი, რომ არ გვსურდეს მის მიერ სხვაზე დაშვებული განსაცდელი. ნებავს, რომ მისი კეთილი ნების მოსურნენი ვიყოთ, რაც არის მცნებათა დაცვა, ურთიერთ სიყვარული, ვიყოთ ლმობიერნი, გავიღოთ მოწყალება და სხვა ამის მსგავსი. ეს არის ღმერთის კეთილი ნება. რას ნიშნავს სათნო? ყოველი კეთილი საქმე როდი აღესრულება ღმრთივსათნოდ. მაგალითად, თუკი ადამიანს შეხვდება ღატაკი ობოლი, რომელიც გარეგნულად ლამაზია, გარეგნობის გამო მოეწონება და წაიყვანს აღსაზრდელად, როგორც გლახაკ ობოლს, მაგრამ ამავე დროს ლამაზს, ეს არის კეთილი საქმე და ღმრთის ნების აღსრულება, მაგრამ არა – სათნოება. ხოლო სათნოება არის ის, როდესაც ადამიანი მოწყალებას აღასრულებს არა რაიმე ადამიანური გულისთქმის გამო, არამედ ლმობიერებით. სწორედ ეს ესათნოება ღმერთს. სრული (ნება ღმრთისა) არის ის, როდესაც ადამიანი მოწყალებას გაიღებს არა სიძუნწით, არა სიზარმაცით, არა იძულებით, არამედ სრული გულმოდგინებით, გასცემს ისე, თითქოს თავად მიეღოს და ისე ქველმოქმედებს, თითქოს თავად იღებდეს სიკეთეს. მაშინ აღესრულება ღმრთის ნება სრულად. ასე აღსრულდება ღმერთის ნება, როგორც მოციქული გვამცნებს: "კეთილი, სათნოჲ და სრული". ასე აღესრულება ის გულისხმისყოფით. უნდა ვიცოდეთ ძალა და მადლი მოწყალებისა, – ის იმდენად დიდია, რომ ცოდვათა მიტევება ძალუძს, როგორც ამბობს წინასწარმეტყველი: "სახსარ კაცისა არნ სიმდიდრე მისი" (იგავ. 13, 8). და სხვა ადგილას კიდევ ამბობს: "ქმენ მოწყალება, რათა განერე ცოდვათა შენთა" (დან. 4, 24). ხოლო თვით უფალი გვეუბნება: "იყვენით მოწყალე, ვითარცა მამაჲ თქუენი ზეცათაჲ მოწყალე არს" (ლკ. 6, 36). მას არ უთქვამს: იმარხულეთ, როგორც მამა ზეციერი მარხულობს. არც ის უთქვამს: უპოვარნი იყვენით, როგორც მამა ზეციერი. არამედ გვითხრა: "იყვენით მოწყალე, ვითარცა მამაჲ თქუენი ზეცათაჲ მოწყალე არს", რადგან ეს სათნოება განსაკუთრებით მიამსგავსებს ადამიანს ღმერთს. ამგვარად, მუდამ გვმართებს მას ვისახავდეთ მიზნად და გულისხმისყოფით აღვასრულოთ სიკეთე, რადგან მოწყალება მიზნად სხვადასხვა რამეს ისახავს. ერთი მოწყალებას იმისთვის გასცემს, რომ მისი ყანა იკურთხოს. ღმერთიც აკურთხებს მის ყანას და მისი მიზანი მიღწეულია. მეორე გასცემს მოწყალებას, რათა გადარჩეს მისი ხომალდი და ღმერთიც იფარავს მას. სხვა კიდევ გასცემს იმისთვის, რომ ღმერთმა მისი შვილები დაიფაროს. ღმერთიც მფარველობს მათ. სხვა კიდევ იმისთვის გასცემს, რომ განდიდდეს და ღმერთიც განადიდებს მას. ღმერთი არავის უგულებელყოფს, არამედ თითოეულს ანიჭებს იმას, რასაც ითხოვს, თუკი მისი სულისთვის საზიანო არ არის. მაგრამ თითოეულმა მათგანმა უკვე მიიღო თავისი საზღაური და უფალს აღარაფერი მართებს მათი, იმიტომ, რომ ისინი არაფერს ეძიებდნენ იმქვეყნიურს და მათ მიზანს არაფერი ჰქონდა საერთო მათ სულიერ კეთილდღეობასთან. შენ ხომ ყანის კურთხევისთვის იღვწოდი? და ღმერთმაც აკურთხა იგი; შენ ხომ შვილებისთვის ზრუნავდი? ღმერთმა დაიცვა ისინი; შენ განდიდება გეწადა? და ღმერთმა განგადიდა. რაღა მართებს მას შენი? მან მოგანიჭა საზღაური, რისთვისაც იღვწოდი.

სხვა მოწყალებას გასცემს იმისთვის, რომ თავი დაიხსნას მომავალი სატანჯველისაგან: ის მოწყალებას სულის სასარგებლოდ და საღმრთოდ გასცემს, თუმცა არც ის აღასრულებს ღმრთის ნებას, რადგან ის ჯერ კიდევ მონის მდგომარეობაშია. მონა კი ბატონის ნებას აღასრულებს არა ნებაყოფლობით, არამედ სასჯელის შიშით. ესეც იმისთვის გასცემს, რომ თავი დაიხსნას სატანჯველისაგან და ღმერთიც იხსნის მისგან. სხვა კიდევ იმისთვის გასცემს, რომ მოიპოვოს ჯილდო: ის აღემატება პირველს, მაგრამ არც ის არის ღვთის ნების აღმასრულებელი: რადგან ჯერ კიდევ არ არის ძის ხარისხში, არამედ როგორც მუშაკი ასრულებს ბატონის ნებას, რათა საზღაური მიიღოს მისგან, ესეც ასევე გასცემს (მოწყალებას), რათა ღმერთისგან საზღაური მოიპოვოს. როგორც ბასილი დიდი გვასწავლის, მხოლოდ სამი სახის სიკეთე არსებობს: აღვასრულებთ სიკეთეს ტანჯვის შიშით და ვართ მონის მდგომარეობაში; ან აღვასრულებთ იმისთვის, რომ მოვიპოვოთ ჯილდო და ვართ მუშაკის მდგომარეობაში; ან აღვასრულებთ სიკეთეს სიკეთისთვის და მაშინ ვართ ძის ხარისხში: რადგან ძე აღასრულებს მამის ნებას არა შიშის გამო და არა ჯილდოსთვის, არამედ სურს სათნოეყოს მას, პატივი მიაგოს და განუსვენოს. ასევე უნდა გავცეთ ჩვენც მოწყალება სიკეთისთვის, ურთიერთთანალმობით, და ისე აღვასრულოთ სათნოება სხვებისთვის, თითქოს თვითონ ვიღებდეთ წყალობას მათგან. გავცეთ ისე, თითქოს მივიღეთ. სწორედ ეს არის გონივრული მოწყალება, ასე მოვიპოვებთ ძის ხარისხს. ნურავინ იტყვის: "უპოვარი ვარ და არაფერი შემიძლია გავცე". თუკი ვერ გასცემ იმდენს, რამდენსაც სწირავენ მდიდრები, გაეცი ორი მწვლილი ქვრივი დედაკაცის მსგავსად და ღმერთი შეიწირავს მათ, როგორც მდიდრების მიერ გაცემულს (მკ. 12, 42; ლკ. 21, 2). თუკი არც ეს გაქვს, ძალა ხომ გაქვს და შეგიძლია ემსახურო უძლურთ. არც ეს შეგიძლია? სიტყვით ანუგეშე შენი ძმა, რადგან წმიდა წერილი ამბობს: "სიტყუაჲ კეთილი უფროს არს მიცემისა" (ზირ. 18, 17). თუკი არც ეს შეგიძლია, ნუთუ იმას ვერ შეძლებ, რომ, როდესაც აღშფოთდება შენი ძმა, შეიწყალო და იტვირთო იგი აღშფოთების ჟამს. მას ხომ ჩვენი საერთო მტერი განსცდის და იმის ნაცვლად, რომ შეესიტყვო, დადუმდი. ამით წყალობას უყოფ და მის სულს დაიხსნი მტრისაგან. ასევე, როდესაც ძმა შეგცოდებს, მიუტევე, რათა ღმერთმა შენც მოგიტეოს. როგორც უფალი ბრძანებს: "მიუტევეთ და მოგეტევნენ თქუენ" (ლკ. 6, 37). ასე აღასრულებ წყალობას შენი ძმის სულისთვის, როდესაც შეუნდობ შენს მიმართ ჩადენილ ცოდვას. ღმერთმა მოგვანიჭა ხელმწიფება, თუკი მოვისურვებთ შევუნდოთ ძმამ ძმას ერთმანეთის მიმართ ჩადენილი ცოდვები. და თუკი არა გაქვს საშუალება, რომ ხორციელი წყალობა გასცე მისთვის, მის სულს უწყალობე, რაც აღმატებულია ისევე, როგორც სულია ხორცზე აღმატებული.

ამიტომ ვერავინ იტყვის: "არ შემიძლია მოწყალების გაცემა", რადგან თითოეულ ადამიანს შეუძლია თავისი ძალებისა და სულიერი წყობის შესაბამისად გასცეს მოწყალება. თითოეული უნდა ეცადოს სიკეთე გონივრულად აღასრულოს, როგორც ზევით აღვნიშნეთ თითოეულ სათნოებასთან მიმართებაში. ვინც მათ გონივრულად აღასრულებს, ის დახელოვნებული მშენებელია და მტკიცედ აგებს სახლს თავისი სულისთვის. ამაზე სახარება ამბობს: ბრძენმან აღაშენის სახლი თვისი კლდესა ზედა, და ვერარაჲ წინააღმდგომი შესძრავს მას. (შდრ. მთ. 7, 24).

კაცთმოყვარე ღმერთმა მოგვანიჭოს სმენა და აღსრულება იმისი, რაც გვესმა, რათა ეს სიტყვები განკითხვის დღეს სასჯელად არ გვექცეს, რამეთუ მისი არს დიდება უკუნითი უკუნისამდე.

თარგმნა თამარ ერისთავმა